بازتاب اندیشه مشیت الهی در تاریخ‎نگاری عصر ایلخانی (با تاکید بر تاریخ جهانگشا و تاریخ وصاف)

این پژوهش می کوشد با شناخت دیدگاه دو تن از مورخان عصر ایلخانی در موضوع اندیشه مشیت الهی، بازتاب آن را در محتوا و روش تاریخ‎نگاری آنان بازجوید. از این رو، برای تحقق این هدف، پرسش‎های زیر مطرح است: از دیدگاه مورخان یادشده، محرک تاریخ و راه‎برندهآن چیست؟ این تفکر تحت‎تاثیر چه عواملی شکل گرفته است؟ دیدگاه‎های یادشده چه اثری در روش تاریخ‎نگاری آنان داشته‎است؟ در پاسخ به این پرسش‎ها، فرضیه زیر ارائه‎شده‎است: اعتقادات عمیق شریعتمدارانه جوینی در مسئله مشیت الهی و شرایط نامطلوب سیاسی اجتماعی حاکم بر زمانه وی، سبب نوعی نگاه مشیتی از سوی او به تاریخ شده‎است ؛ بدین‎جهت، او در روش تاریخ‎نگاری خویش، به‎رغم به کار گیری دیدگاه‎های انتقادی (در برخی رویدادها) و گاه انصاف تاریخی، از اصل تعلیل و تحلیل بهره چندانی نبرده است. در مقابل، دیدگاه‎های معرفت‎شناسانه وصاف درباره مبانی علم تاریخ، آشنایی او با بسیاری از علوم، الگوپذیری از مورخان و اندیشمندان بزرگ، تاثیرپذیری از اخوان‎الصفا و بهبود نسبی شرایط سیاسی اجتماعی، سبب نوعی نگاه فرازمینی مطلق از سوی وی به تاریخ نشده‎است. بر این اساس، روش تاریخ‎نگاری وی بیشتر بر دو اصل تعلیل و انتقاد بر پایه انصاف تاریخی استوار بوده و به روش تحلیلی نزدیک است.