تاثیر مشارکت شالی کاران در طرح های مدیریت تلفیقی آفت های برنج با تاکید بر سنجه های محیط زیست گرایانه (مورد واکاوی: شهرستان فومن استان گیلان)

سابقه و هدف: وجود نگرانی در رابطه با امنیت غذایی، سلامت غذایی، سلامت افراد جامعه و همچنین جلوگیری از تخریب منابع طبیعی، موجب شکل ­گیری مفهوم کشاورزی پایدار شد. یکی از راهکارهای مهم اجرایی شدن کشاورزی پایدار، اجرای طرح ­های مدیریت تلفیقی آفت­ ها است. مدیریت تلفیقی آفت­ های برنج به ­عنوان یک رهیافت مدیریتی و اکولوژیکی می ­تواند با کاهش مصرف نهاده­ هایی چون سم ­ها و آفت­ های شیمیایی گامی موثر در حفظ محیط ­زیست باشد. اجرای عملیات مدیریت تلفیقی آفت­ ها برخلاف روش­ های کنترل شیمیایی، با پیچیدگی­ های زیادی همراه بوده و نیازمند همکاری و مشارکت همه­ جانبه کشاورزان است. بنابراین تحقیق حاضر با هدف بررسی تاثیر مشارکت شالی­ کاران گیلانی در طرح­ های مدیریت تلفیقی آفت­ ها برنج با تاکید بر سنجه ­های حفاظت محیط ­زیست در شهرستان فومن استان گیلان به انجام رسید.مواد و روش ­ها: روش تحقیق حاضر از نظر رویکرد کلی، یک تحقیق ترکیبی (کمی - کیفی) و از نظر هدف، کاربردی است. تحقیق در دو مرحله به انجام رسید. در مرحله کیفی، گروهی ۳۰ نفره از کارشناسان و کشاورزان (مطلعان کشاورزی پایدار و مدیریت تلفیقی آفت­ ها) به­ صورت گلوله برفی انتخاب شدند و مورد مصاحبه قرار گرفتند. تجزیه و تحلیل مصاحبه ­ها با تحلیل محتوای کیفی و با استفاده از نرم ­افزار Maxqda انجام شد و اعتبار یافته­ ها با استفاده از روش سه ­گوشه ­سازی تایید شد. در مرحله کمی، از بین ۱۶ شهرستان استان گیلان به­ صورت تصادفی ساده شهرستان فومن انتخاب شد. سپس پرسشنامه محقق ساخته بین ۳۲۳ کشاورز شرکت کننده در طرح مدیریت تلفیقی آفات (IPM۱) توزیع شد. بررسی میزان مشارکت در قالب پنج گویه با طیف لیکرت صورت گرفت. داده ­های حاصل با استفاده از نرم ­افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. در بخش توصیفی از فراوانی و درصد و در بخش استنباطی از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده شد.نتایج و بحث: بررسی میزان مشارکت شالی ­کاران در طرح ­های مدیریت تلفیقی آفت­ های برنج در شهرستان فومن نشان داد که سطح مشارکت شالی­ کاران در طرح بیان شده از دیدگاه آنان در حد متوسط تا خوب بوده است. در نتیجه بیشترین مشارکت­ کنندگان مشارکتی در سطح متوسط داشتند (۸۲/۵۸ درصد). نتایج تحقیق نشان داد که مشارکت شالی­ کاران در طرح­ های مدیریت تلفیقی آفت­ ها به­ جز چند مورد با سایر اثرهای ارائه شده توسط افراد مورد مصاحبه (تیم صاحب ­نظران و مطلعان IPM) همبستگی معناداری در سطح یک درصد دارد. اما از نظر اثرهای اقتصادی، شالی­کاران دیدگاه متفاوتی نسبت به کارشناسان مورد مطالعه داشتند. به اعتقاد شالی­ کاران شهرستان فومن، مشارکت آن­ها با اثرهایی  از جمله کاهش هزینه ­های تولید برنج، افزایش تولید برنج و افزایش درآمد و افزایش امکان کشت توام برنج با دیگر محصولات رابطه ­ی معناداری را نشان نداد.نتیجه ­گیری: طرح­ های پیچیده IPM برای اجرایی شدن نیازمند مشارکت همه ­جانبه کشاورزان است. بررسی تاثیر مشارکت شالی ­کاران شهرستان فومن در اجرای چنین طرح ­هایی و ارزیابی اثرهای مثبت آن­ها توسط کشاورزان بر ادامه ­دار بودن و تقویت طرح­ های بیان شده با تامین اعتبارات کافی و آموزش مناسب توسط کشاورزان و مسئولان شهرستان تاکید دارد.