بازشناسی راه بزرگ خراسان در شمال استان مرکزی

سال انتشار: 1400
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 133

فایل این مقاله در 28 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_JARCS-13-4_011

تاریخ نمایه سازی: 31 خرداد 1401

چکیده مقاله:

بی تردید راه بزرگ خراسان که به تعابیری مصطلح راه ابریشم خوانده می­ شود، یکی از مهم ترین راه­ های تجاری در طول دوران تاریخی ایران بوده است. این مسیر مهم در یک چشم انداز و منظر جامع و کلی، کشور چین را به سواحل مدیترانه پیوند می­داد و در این راستا جاده مذکور از خراسان بزرگ در گستره ایران فرهنگی و بسیاری از نواحی مهم دیگر همجوار می­ گذشت. راه خراسان بزرگ علاوه بر کارکرد تجاری و تاثیرات اقتصادی و معیشتی مردمان نواحی مختلف، به دلیل برخورد فرهنگ­ ها، تاثیرات اجتماعی عمیقی و گسترده ای بر جوامع انسانی دوره های مختلف داشت. در این میان استان مرکزی و بخصوص بخش شمال این استان در محدوده­ های فعلی دو شهرستان ساوه و زرندیه نقش بسیار مهمی در این راه از پیش از اسلام تا افول آن در دوره صفوی داشته است. از این رو در پژوهش حاضر با بهره برداری از متون تاریخی و جغرافیایی، بررسی­ ها و کاوش ­های باستان ­شناسی صورت گرفته، تلاش شده تا امتداد این راه باستانی و همچنین شهرها، بناها و منزلگاه­های مهمی که در این مسیر تاریخی قرار داشته، مشخص و چگونگی و چرایی مسیرهای ارتباطی و موجودیت تاریخی این راه باستانی، در این ناحیه تبیین گردد. مهم ترین دستاورد این پژوهش تبیین چگونگی و چرایی و چشم انداز جغرافیایی و تاریخی این راه باستانی بر اساس انطباق موقعیت محوطه های باستانی شناسایی شده با جایگاه منزلگاه ­های اشاره شده در منابع و متون تاریخی و ترسیم نسبی راه خراسان در شمال استان مرکزی است که در این میان ساوه و مشکویه به عنوان دو منزلگاه مهم که به صورت مکرر متون به آنها پرداخته­اند و شواهد باستان شناسی ارزشمندی که نشان از جایگاه و اعتبار بالای آنهاست، به دست آمده است؛ در طول مسیر راه خراسان مورد واکاوی قرار گرفته و آثار فرهنگی و بناهای مرتبط به این مسیر باستانی، مشخص شدند. 

نویسندگان

مجید منتظر ظهوری

استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه تهران، تهران، ایران.

اسماعیل شراهی

کارشناس ارشد باستان شناسی، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی، اراک، ایران.

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • ابن حوقل، (۱۳۴۵)، صوره الارض، ترجمه دکتر جعفر شعار، تهران، ...
  • ابن خرداذبه، (۱۳۷۰)، المسالک و الممالک، ترجمه حسین قره­چانلو، تهران، ...
  • ابن رسته، احمد بن عمر، (۱۳۶۵)، اعلاق النفیسه، ترجمه و ...
  • ابن فقیه همدانی، (۱۳۴۹)، البلدان،ترجمه ح .مسعود، تهران، بنیاد فرهنگ ...
  • اسفندیاری فرد، امید، (۱۳۷۶)، «جاده ابریشم و روابط ملت­های چین ...
  • اشراقی، احسان، (۱۳۷۶)، «اهمیت تجارت ابریشم در زمان صفویه»، مجموعه ...
  • اصطخری، (۱۳۷۳)، المسالک و الممالک، ترجمه محمد بن عبدالله توستری. ...
  • بارتولد، (۱۳۰۸)، جغرافیای تاریخی ایران، ترجمه حمزه سر دادور، تهران، ...
  • باستانی پاریزی، محمدابراهیم، (۱۳۸۰)، اژدهای هفت سر(جاده ابریشم)، تهران، نامک ...
  • بحرانی­پور، حنان، (۱۳۸۷)، بررسی و شناسایی باستان شناسی شهرستان زرندیه، ...
  • البغدادی، صفی الدین عبدالمومن بن عبدالحق، ( ۱۳۷۳ه.ق)، مراصدالاطلاع علی ...
  • جیهانی، ابوالقاسم بن احمد، (۱۳۶۸)، اشکال العالم، ترجمه علی بن ...
  • حدود العالم من المشرق الی المغرب، (۱۳۶۲)، به کوشش منوچهر ...
  • حموی، یاقوت، (۱۳۸۰)، معجم البلدان، ترجمه علی نقی منزوی، تهران، ...
  • حموی، یاقوت، (۱۳۶۲)، گزیده مشترک، ترجمه محمد پروین­گنابادی، تهران، امیرکبیر ...
  • خدیش، پوریا، (۱۳۹۴)، «دستاوردهای بررسی فراگیر دشت ساوه، استان مرکزی»، ...
  • خطیب شهیدی، حمید، (۱۳۸۶)، «محوطه باستانی آوه»، گزارش­های باستان­شناسی ۶، ...
  • دیاکونوف، (۱۳۸۲)، تاریخ ماد، ترجمه مریم کشاورز تهران، بنگاه ترجمه ...
  • ذکایی ساوجی، مرتضی، (۱۳۸۶)، نامه ساوه، تهران، کردگاری ...
  • رضا، عنایت اله، (۱۳۷۶)،»نقش ایران در جاده ابریشم«، ایران شناخت، ...
  • زرین­کوب، غلامحسین، (۱۳۷۱)، «درباره همکاری ایران و آسیای مرکزی»، ترجمه ...
  • شراهی، اسماعیل، (۱۳۸۶)، گمانه زنی و پیگردی دژ قیز قلعه ...
  • شراهی، اسماعیل، (۱۳۹۶)، گزارش ثبتی بقایای کاروانسرای حاجی­آباد، (منتشرنشده) ...
  • شیرزاده، غلام، شراهی، اسماعیل، (۱۳۹۲)، «مکان­یابی شهر مشکویه و جایگاه ...
  • صدیقیان، حسین، (۱۳۸۹)، بررسی باستان شناسی سفال های اسلامی محوطه ...
  • عظیم زاده، هوشنگ، (۱۳۵۴)، گزارش بررسی و شناسایی باستان شناسی ...
  • فرانک، ایرین و براونستون، دیوید، (۱۳۷۶)، جاده ابریشم، ترجمه محسن ...
  • فرای، ریچارد، (۱۳۷۳)، میراث باستانی ایران، ترجمه مسعود رجب نیا، ...
  • فیض،عباس، (۱۳۵۰)، گنجینه آثار قم، جلد دوم، قم، استوار ...
  • قدامه بن جعفر، (۱۳۷۰)، کتاب الخراج، ترجمه و تحقیق حسین ...
  • قره­چانلو، حسین، حاتمی، حسین، (۱۳۹۱)، «اهمیت تجاری و بازرگانی راه ...
  • گیرشمن، رومن، (۱۳۶۳)، ایران از آغاز تا اسلام، ترجمه محمد ...
  • لسترنج، (۱۳۷۳)، سرزمین­های خلافت شرقی، ترجمه محمود عرفان، تهران، علمی ...
  • مجیدزاده، یوسف، (۱۳۶۶)، «سنگ لاجورد و جاده بزرگ خراسان»، مجله ...
  • مختاری طالقانی، اسکندر، (۱۳۷۶)، «تحلیل آماری بررسی باستان شناسی منطقه ...
  • مستوفی قزوینی، حمد­الله، (۱۳۶۲)، نزهه القلوب، تهران، دنیای کتاب ...
  • مقدسی، ابوعبد­الله محمد بن احمد، (۱۳۶۱)، احسن التقاسیم فی معرفه ...
  • موسوی، سید محمود، (۱۳۵۴)، «پیگردی در مسجد جامع ساوه» گزارش ...
  • نعمتی، محمدرضا، (۱۳۸۶)، گزارش تعیین عرصه و پیشنهاد حریم محوطه ...
  • نوری شادمهانی، رضا، (۱۳۸۹)، تبیین جایگاه مشکویه (مشکین­تپه) در فرایند ...
  • یعقوبی، احمد بن ابن یعقوب، (۱۳۴۲)، تاریخ یعقوبی. ترجمه محمدابراهیم ...
  • Abdi, K. ۲۰۰۴. Obsidian in Iran from the Epi-paleolithic period ...
  • Ackerman, P. ۱۹۶۴. “Royal Personages on Sasanian Silks,” in Arthur ...
  • Al-Baghdadi, S. ۱۹۹۴ AH, Morasad- ol – etelaa ali asma ...
  • Azimzadeh, H. ۱۹۷۵, unpublished Saveh Archaeological Survey and Identification Report, ...
  • Bahranipour, H. ۲۰۰۸, Unpublished Archaeological study and identification of Zarandieh ...
  • Barthold, ۱۹۲۹, Historical Geography of Iran, translated by Hamzeh Sar ...
  • Bastani Parizi, M. ۲۰۰۱, The Seven-Headed Dragon (Silk Road), Tehran: ...
  • Daryee, T. ۲۰۰۳, “the persain Gulf trade in late antiquity”Journal ...
  • Diakanov, I. ۲۰۰۳, History of the Medes, translated by Maryam ...
  • Esfandiari Fard, O. ۱۹۹۷, “The Silk Road and the Relations ...
  • Feyz, A. ۱۹۷۱, Treasure of Qom Works, Volume II, Qom: ...
  • Foltz, R. ۲۰۱۳, “Silk Road and migration”,The Encyclopedia of Global ...
  • Frank, E. and Brownstone, D. ۱۹۹۷, The Silk Road, translated ...
  • Fry, R. ۱۹۹۴, Ancient Heritage of Iran, translated by Massoud ...
  • Gershman, R. ۱۹۸۴, Iran from the beginning to Islam, translated ...
  • Geyhani, A. ۱۹۸۹, Ashkal Al-Alam, translated by Ali Ibn Abdul ...
  • Hamavi, Y. (۱۹۸۳), Joint Selection, translated by Mohammad Parvin gnabadi, ...
  • Hudood al-Alam from the East to the West, (۱۹۸۳), by ...
  • Ibn Faqih Hamedani, A. ۲۰۱۵, Al-Baldan, translated by H. Massoud, ...
  • Ibn Hawqal, A. ۱۹۶۶. Surat al-‘Ard, translated by Ja’far Shoar, ...
  • Ibn Khordazbeh, ۱۹۹۱, Al-Masalak wa Al-Mamalak, translated by Hossein Qara ...
  • Ibn Rasta, A. ۱۹۸۶, Alaq al-Nafisa, translated by Dr. Hussein ...
  • Isidore, C. (۱۹۱۴), Parthian stations, Schoff, Wilfred H. (Wilfred­Harvey), Publisher­Philadelphia, ...
  • Istakhri, A. ۱۹۹۴, Al-Masalak wa Al-Mamalak, translated by Muhammad bin ...
  • Khadish, P. ۲۰۱۵, "Achievements of comprehensive study of Saveh plain ...
  • Khatib Shahidi, H, ۲۰۰۷ "Aveh Archaeological Site", Archaeological Reports ۶, ...
  • Kleiss,W. ۱۹۸۴, Hamzehabad ein Palatz an Der Karawanenstrasse Von Tehran/Rey ...
  • Lestering, G. ۱۹۹۴, Eastern Countries, translated by Mahmoud Erfan, Tehran, ...
  • Majidzadeh, Y. ۱۹۸۷, “Lapis Lazuli and the Great Road of ...
  • Matthee, R. ۱۹۹۹, The Politics of Trade in Safavid Iran:Silk ...
  • Moghaddasi, A. ۱۹۸۲, Ahsan al-Taqasim fi Maarefa al-Aqalim, translated by ...
  • Mokhtari Taleghani, E. ۱۹۹۷, “Statistical Analysis of Archaeological Survey of ...
  • Mostofi Qazvini, H. ۱۹۸۳, Nozhaha al-Qulub, Tehran: Book World [in ...
  • Mousavi, M. ۱۹۷۵, "Persecution in Saveh Grand Mosque" Report of ...
  • Nemati, M .R. ۲۰۰۷, Unpublished Report on determining the area ...
  • Nouri Shadmehani, R. ۲۰۱۰, Explaining the position of Moshkouyeh (Meshkintepe) ...
  • Yaqubi, A. ۱۹۶۳, Yaqubi History. Translated by Mohammad Ibrahim Ayati. ...
  • Qadameh Ibn Jafar, ۱۹۹۱, Al-Kharaj book, translated and researched by ...
  • Qare Chanlu, H. Hatami, H. ۲۰۱۲, "The Commercial Importance of ...
  • Qazvini, Z. ۱۹۹۴, al- balad wa akhbar al – ebad ...
  • Reza, E. ۱۹۹۷, "Iran's Role in the Silk Road", Iran ...
  • Rezvani, A. ۲۰۰۶, Historical Geography of Saveh, Geographical Research, No. ...
  • Sedighiyan, H. ۲۰۱۰, “Archaeological study of Islamic pottery in Meshkin ...
  • Sharahi, E. ۲۰۰۷, Unpublished speculation and follow-up of Saveh Gheez ...
  • Sharahi, E.. ۲۰۱۷, Unpublished Registration report of the remains of ...
  • Shirzadeh, G. Sharahi, E. ۲۰۱۳, “Locating the city of Moshkouyeh ...
  • Thubron, C. ۲۰۰۹, Shadow of the Silk Road, New York, ...
  • Tomashcek, W. ۱۹۷۲, Zur Historischen Topographie Von Persien, Zu wein ...
  • UNWTO, ۲۰۱۵, UNWTO Silk Road programme: http://silkroad.unwto.org/en, accssed: junery /۲۵/ ...
  • Yaqut al-Hamwi, S. ۲۰۰۴. Mu'jam al-Buldan, translated by Alinaghi Monzavi, ...
  • Zakai Savoji, M. ۲۰۰۷, Saveh Letter, Tehran Kordgari [in Persian] ...
  • Zarrinkoob, G. ۱۹۹۲, "On the cooperation between Iran and Central ...
  • نمایش کامل مراجع