اثر مصرف کودهای آلی و شیمیایی بر روابط بین شاخص های رشد، خصوصیات بنه، صفات مرتبط با گل و عملکرد در اکوتیپ های زعفران (Crocus sativus L.)

این آزمایش به منظور ارزیابی اثر تغذیه ای کودهای آلی و شیمیایی بر صفات مرتبط با گل و عملکرد زعفران در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی در سه تکرار در سال­های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهید باهنر کرمان اجرا شد. بنه های نه اکوتیپ زعفران (بجستان، استهبان، فردوس، گناباد، نطنز، قائن، سرایان، تربت حیدیه و زرند) در تیمارهای؛ بدون مصرف کود (شاهد)، کمپوست (۲۰ تن در هکتار) و کودهای شیمیایی (۴۶ کیلوگرم در هکتار نیتروژن و ۱۳ کیلوگرم در هکتار فسفر) در مهرماه ۱۳۹۴ کاشته شدند. در سال اول، صفات ظهور جوانه، شاخص های رشد و خصوصیات بنه و در سال دوم صفات مرتبط با گل در اکوتیپ های زعفران مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که در کلیه تیمارهای آزمایشی، همبستگی مثبت و معنی­داری بین صفات تعداد گل، وزن تر و خشک گل، وزن تر کلاله و دوام زیست توده با عملکرد کلاله وجود داشت. در تیمارهای کمپوست و کود شیمیایی، تعداد بنه­های درشت (بیش از هشت گرم) همبستگی مثبت و معنی­داری با عملکرد کلاله داشتند. نتایج تجزیه مسیر نشان داد که در تیمار شاهد تعداد گل ها، میانگین وزن بنه و تعداد بنه­های متوسط (۸-۴ گرم) بیشترین اثر مستقیم (به­ترتیب ۸۰۴/۰، ۹۰۷/۰ و ۵۰۲/۰) را بر عملکرد کلاله داشتند و اثر غیرمستقیم بر عملکرد کلاله عمدتا از طریق تعداد گل ها بود. در تیمار کمپوست، وزن­تر و خشک گل، وزن­تر کلاله، ظهور جوانه اصلی و تعداد جوانه فرعی در بنه، بیشترین اثر مستقیم (به­ترتیب ۷۹۹/۰، ۷۸۶/۰، ۴۰۶/۰، ۸۵۳/۰ و ۷۳۷/۰) و خصوصیات بنه و شاخص های رشد رویشی، بیشترین اثر غیر مستقیم را از طریق این صفات بر عملکرد کلاله داشتند. در تیمار کود شیمیایی، تعداد گل (۸۰۱/۰)، وزن تر کلاله (۵۶۱/۰)، شاخص سطح برگ پس از مرحله بحرانی (۶۸/۰)، وزن خشک برگ (۶۴۹/۰) و وزن خشک بنه (۶۹۹/۰) بر عملکرد کلاله اثر مستقیم مثبت داشتند و اثر شاخص های رشد و خصوصیات بنه بر عملکرد کلاله از طریق تعداد گل بود. نتایج این آزمایش نشان داد که با تغذیه مناسب گیاه می توان از طریق افزایش تعداد گل در واحد سطح و بهبود خصوصیات رشدی و عملکرد بنه در سال اول و با انتخاب بر اساس این صفات، ضمن کاهش اثر عوامل ناشناخته، عملکرد کلاله زعفران را بهبود بخشید.