رابطه ی حالات بارش با حالات دمای روزانه در ایران

یکی از رویکردهای مطالعاتی در اقلیم شناسی، شناخت روابط عناصر اقلیمی است. در این راستا روش های پرشماری به کار گرفته شده است. یکی از این روش ها، به کارگیری دانش احتمال برای ردیابی روابط عناصر اقلیمی می باشد. هدف تحقیق حاضر بررسی رابطه ی حالات دمایی - بارشی روزانه بر اساس روش احتمال شرطی است. برای دستیابی به این هدف داده‎های شبکه‎ای پایگاه داده‎ اسفزاری، ویرایش نخست با تفکیک زمانی روزانه، از ۰۱/۰۱/۱۳۴۰ تا ۱۱/۱۰/۱۳۸۳ که براساس ۱۴۳۶ ایستگاه همدید، اقلیمی و باران سنجی و با روش میانیابی کریگینگ برآورد شده بود، با تفکیک مکانی ۱۵×۱۵ کیلومتر  و تعداد ۷۱۸۷ یاخته، مورد استفاده قرار گرفت. بر اساس توزیع احتمال مربوط به دمای هر یاخته، چندک های دما برآورد و صدک های ۲۵ و ۷۵ توزیع فراوانی دما برآورد گردید. در هر یاخته، روزهایی که دمای روزانه آن کمتر از صدک ۲۵ بود، به عنوان روزی سرد، روزهایی که دمای آن یاخته برابر یا بیشتر از صدک ۷۵ آن یاخته بود، به عنوان روزی گرم و دمای روزانه ی هر یاخته که بین صدک ۲۵ و صدک ۷۵ قرار گیرد، به عنوان روزی با دمای بهینه در نظر گرفته شد. بدین ترتیب مشخصات فصلی دما در این تعریف منعکس شد. براین اساس فصول گرم، سرد و انتقالی برپایه ی مشخصات چندکی تعریف شد. بارش نیز به سه حالت بدون بارش، روزهایی که بارش کمتر از میانگین توزیع مربوط به هر یاخته رخ داده (روزهای کم باران) و روزهایی که برابر یا بیشتر از میانگین توزیع هر یاخته (پربارش) بارش تجربه کرده اند، در نظر گرفته شد. بدین ترتیب فقدان، کمبود و زیادبود بارش نیز تفکیک شد. در گام بعد فراوانی توام رویدادهای دمایی و رویدادهای بارشی هر روز در یک ماتریس ارائه شد. سپس ماتریس احتمال توام هریک از رویدادهای بارشی- دمایی نسبت به هریک از حالات بارشی محاسبه گردید. براین اساس احتمال وقوع هریک از طبقات بارشی در هریک از سه فصل گرم، سرد و انتقالی برای هر یاخته ی نقشه ی ایران برآورد گردید. در نهایت احتمال شرطی هریک از رخدادهای دمایی با حالت بارش برای هر یاخته محاسبه و نقشه ها و تحلیل های مربوط به هر حالت ارائه گردید. این ویژگی، حالات بارش را برای هر فصل ارائه می کند. نتایج تحقیق حاضر ضمن بیان واقعیت های اقلیمی، دستاوردهای اقلیم شناسان ایرانی را به لحاظ کمی - احتمالاتی تایید و ترسیم نموده است. بیشینه ی بارش های فصل سرد در ۳۶ درصد از ایران زمین با احتمال ۴۰-۳۰ درصد و روزهای بدون بارش در حدود ۴۳ درصد از ایرانرا در بر می گیرد. در فصل گرم، حدود ۹۷ درصد از مساحت کشور ۹۰-۵۰ درصد روزها و ۳ درصد از مساحت، ۵۰-۲۰ درصد از روزها بدون بارش بوده اند. در همین فصل حدود ۱۷ درصد از سطح کشور ۶۰-۴۰ درصد روزها و حدود ۵۶ درصد از سطح کشور ۴۰-۳۰ درصد از روزها را با بارش کم تجربه می کرده اند. فصل های انتقالی (پاییز و به ویژه بهار)، حدود ۷۸ درصد از مساحت ایران، ۹۰-۶۰ درصد از روزها را بدون بارش و ۳۰-۱۰ درصد از این روزها توام با بارش های سنگین و ۳۰-۲۰ درصد از این روزها با بارش های کم مقدار مشخص می شوند.