تاثیر شدت های خریب بر تنوع ساختاری توده های بلوط – ممرز در جنگل های ارسباران

سابقه و هدف: به دلیل رشد سریع جمعیت و افزایش نیازمندی ها به منابع جنگلی، مناطق وسیعی از جنگل ها تحت شدت های مختلف تخریب قرار گرفته اند و این تخریب با سرعت هشدار دهنده ای در حال افزایش است. به طوری که تنها ۱۵ درصد جنگل های جهان دست نخورده، ۲۰ درصد تخریب شده و ۲۸ درصد نیز جنگل زدایی شده اند. تخریب جنگل ها پدیده ای جهانی است که در نتیجه ی آن هر ساله ۶/۱۰ میلیون هکتار از سطح جنگل های دنیا کاهش می یابند. از این رو مطالعات در سراسر جهان بر آثار انواع تخریب ها بر ساختار و ترکیب جنگل ها تمرکز دارند. پژوهش حاضر با هدف مقایسه ساختار توده های بلوط - ممرز از نظر اثرات میزان تخریب، در جنگل های ارسباران انجام شد.مواد و روش ها: به منظور محاسبه شاخص تنوع ساختاری در توده های بلوط - ممرز با درختان غالب بلوط اوری (Quercus macranthera C.A.Mey) و ممرز (Carpinus betulus L.) در جنگل های ارسباران، با استفاده از سه شاخص زاویه یکنواخت، تمایز قطری و آمیختگی مینگلینگ، از روش نمونه برداری فاصله ای با چهار درخت همسایه و اندازه گیری قطر برابر سینه، فاصله و زاویه بین درختان در هر منطقه استفاده شد. در هر منطقه با شدت متفاوت از تخریب انسانی، قطعه نمونه ای به مساحت یک هکتار انتخاب شد. برای تعیین محل نمونه برداری به شکل منظم و تصادفی شبکه آماربرداری با ابعاد ۲۵×۲۵ متر پیاده و نزدیک ترین درخت به محل تقاطع اضلاع شبکه به همراه چهار درخت همسایه در نزدیک ترین فاصله انتخاب و اندازه گیری شدند. به منظور محاسبه شاخص ها علاوه بر قطر درختان در ارتفاع برابر سینه فاصله و زاویه بین درختان نیز ثبت شد. در نهایت بر اساس مقادیر عددی این شاخص ها، تنوع ساختاری در سه منطقه محاسبه شد.یافته ها: نتایج محاسبه شاخص زاویه یکنواخت نشان داد که الگوی پراکنش درختان توده با افزایش میزان تخریب از تصادفی به کپه ای و یکنواخت تغییر کرد. شاخص تمایز قطری درختان نشان داد که مقدار این شاخص در توده با دستخوردگی متوسط کمترین (۱۲/۰) و در توده با دستخوردگی شدید بیشترین (۳۸/۰) مقدار بود. بیشترین مقدار شاخص آمیختگی گونه ای در توده با دستخوردگی کم (۶۱/۰) و کمترین مقدار آن در توده با دستخوردگی متوسط (۰۸/۰) مشاهده شد. آنالیز آماری تفاوت معنی دار را بین این شاخص ها در بین مناطق نشان داد. محاسبه شاخص تنوع ساختاری نیز نشان داد که بیشترین تنوع ساختاری در توده با دستخوردگی کم (۵/۰) بود و توده های با دستخوردگی متوسط دارای کمترین مقدار تنوع ساختاری (۱۴/۰) بودند. نتیجه گیری: شدت های مختلف تخریب بر تنوع ساختاری توده های بلوط - ممرز اثر معنی داری را داشت و با توجه به این آثار تخریب انسانی بر ساختار جنگل ها در ارسباران بایستی برنامه ریزی در جهت شناسایی مناطق با بیشترین میزان تخریب و اقدام برای کاستن از دخالت های انسانی در اولویت قرار گیرد.