اثر فاضلاب و کمپوست بر انتقال برخی از فلزات سنگین در نیمرخ خاک

به منظور تعیین میزان انتقال برخی از فلزات سنگین به عمق خاک در نتیجه کاربرد پسماندهای شهری (فاضلاب و کمپوست)، آزمایشی بصورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی با سه فاکتور در سه تکرار انجام گرفت.فاکتورهای مورد بررسی شامل سه نوع آب آبیاری: آب معمولی بعنوان شاهد (۱W)، فاضلاب تصفیه شده (۲W) و ترکیب۵۰ درصد فاضلاب خام و آب معمولی (۳W)، چهار سطح کود کمپوست زباله شهری: بدون کمپوست (۱C)، ۴۰ تن در هکتار (۲C)، ۸۰ تن در هکتار (۳C) و ۱۲۰ تن در هکتار (۴C) و سه عمق نمونه­برداری خاک:۱۰ (۱D)، ۴۰ (۲D)و ۸۵ سانتیمتری(۳D) از سطح خاک،بودند. با توجه به فاکتورهای مورد مطالعه، دوازده تیمار CiWj، دوازده تیمار WiDj و نه تیمار CiDjبررسی شدند. در این خصوص تعداد ۳۶ عدد لایسیمتر فلزی حجمی با ابعاد ۱۲۶ ×۳۰ ×۳۰ طراحی شد. خاک درون لایسیمترها دارای سه لایه: فوقانی (بافت رسی)، لایه میانی (لوم رسی) و لایه پایینی (لوم رسی شنی) بود. پس از طراحی و آماده سازی لایسیمترها، گیاه ریحان در آنها کشت گردید. بعد از برداشت ریحان، نمونه­های خاک از اعماق ۱۰، ۴۰ و ۸۵ سانتی­متر تهیه و مقادیر نیکل، سرب، کادمیوم، آهن، مس، روی و منگنز قابل جذب آنها اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که اثر نوع آب آبیاری، کمپوست و عمق بر کلیه عناصر معنی­دار (۰۵/۰ p<) می­باشد. همچنین برهم­کنش دوگانه و سه گانه فاکتورها (بجز نوع آب آبیاری- کمپوست و نوع آب آبیاری- کمپوست- عمق)، بر کلیه عناصر معنی­دار (۰۵/۰ p<) بود. بالاترین میانگین کلیه عناصر در عمق ۱۰ سانتی­متر و مربوط به فاکتورهای ۳W و ۴Cبود. در تیمار ۴C۳W، مقادیر سرب (۴۷۴)، کادمیوم (۵۰۸)، مس (۵۵۰)، روی (۴۶۳) و آهن (۴۱۱ درصد) و در تیمار ۴C۲W مقادیر نیکل (۵۶۳) و منگنز (۵۷۰ درصد) نسبت به تیمار شاهد افزایش داشتند.با توجه به نتایج گفته شده، برای کاهش خطرات بلندمدت زیست محیطی، پیشنهاد می­گردد، پایش مستمر عناصر سنگین ناشی از کاربرد فاضلاب و کمپوست در خاک و منابع آب صورت گیرد.