انحلال قرارداد از منظر قواعد ماهوی و شکلی در حقوق ایران

معاملات ممکن است به یکی از اسباب قراردادی، قانونی و یا قهری منحل گردند. سبب انحلال قراردادی آن چیزی است که در قرارداد بدان تصریح شده مانند شرط فاسخ؛ سبب انحلال قانونی نیز از سوی قانونگذار بر افراد تحمیل می شود، مانند خیارات مصرح قانونی و سبب انحلال قهری آن سببی است که خارج از اراده طرفین موجب انحلال قرارداد می گردد، مانند تلف مبیع قبل از قبض به دلیل وجود برخی شباهت ها بین دعوای انحلال و دعوای بطلان معامله، ممکن است در برخی موارد این دو مفهوم با یکدیگر خلط شوند، در حالیکه بطلان و انحلال به لحاظ مفهوم و آثار آنها بر معامله با یکدیگر بسیار متفاوتند؛ به نحوی که انحلال معامله، معامله را از زمان انحلال بی اثر می کند ولی بطلان معامله موجب محو آثار معامله از روز نخست می گردد. به عبارت دیگر، در صورت بطلان معامله، کان هیچ معامله ای از روز نخست منعقد نشده و در نتیجه اثر حقوقی بر آن بار نمی گردد. در حالیکه انحلال تنها بر معاملات صحیح مترتب است و عقد را نسبت به آینده منحل می سازد .