اثر میکوریزا آربوسکولار بر عملکرد، اجزای عملکرد و صفات گیاهی آفتابگردان (Helianthus annuus L.) در شرایط تنش خشکی

یکی از مهم ترین عوامل محدود کننده عملکرد گیاهان زراعی مناطق خشک و نیمه خشک، کمبود آب است. ارزیابی عملکرد گیاهان زراعی در شرایط تحت تنش و استفاده از میکروارگانیسم های مفید خاک جهت کاهش خسارت های ناشی از تنش های محیطی از راه حل های نوین در کشاورزی پایدار در مناطق خشک و نیمه خشک محسوب می شود. به این منظور، آزمایشی در سال ۱۳۸۵در مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. تنش خشکی در سه سطح آبیاری پس از مصرف ۴۰ ( شاهد)، ۶۰ و ۸۰ درصد رطوبت قابل استفاده خاک در کرت های اصلی و تیمارتلقیح بذر آفتابگردان (رقم آلستار) با دو گونه میکوریزا شامل گلوموس موسه(Glomus mosseae)، گلوموس هویی (Glomus hoi) و یک تیمار بدون تلقیح در کرت های فرعی قرار گرفتند. نتایج آزمایش نشان داد که اثر تلقیح میکوریزا بر تمامی صفات اندازه گیری شده بجز تعداد کل دانه ها، وزن هزار دانه، تعداد دانه های پر و درصد روغن دانه در سطح یک درصد معنی دار بود. تاثیر تنش خشکی بر تمام صفات اندازه گیری شده معنی دار بود. اثر متقابل میکوریزا با تنش خشکی برای تمامی صفات آفتابگردان بجز عملکرد دانه، تعداد دانه پوک، درصد پوکی و عملکرد روغن معنی دار بود. نتایج نشان داد که بیشترین و کمترین عملکرد دانه و وزن خشک در تیمار آبیاری پس از مصرف ۸۰ درصد رطوبت خاک به ترتیب از تیمار تلقیح میکوریزای گلوموس موسه (G. mosseae) و بدون تلقیح با ۱۲۳۰ و ۹۹۰ کیلوگرم در هکتار برای عملکرد دانه و ۴۴۰۰ و ۳۱۸۰ کیلوگرم در هکتار برای وزن خشک بدست آمد. نتایج این آزمایش نشان داد که هر چند تنش خشکی باعث کاهش عملکرد آفتابگردان شد، ولی میکوریزا شدت اثر آن را کاهش داد. همچنین نتایج این پژوهش نشان داد دو گونه میکوریزا بر عملکرد آفتابگردان و کاهش شدت خسارت تنش اثر متفاوتی داشتند. میکوریز گلوموس موسه (G. mosseae) دارای قدرت همزیستی بیشتری در مقایسه با گلوموس هویی (G. hoi) بود و از افت شدید عملکرد آفتابگردان در شرایط تنش خشکی جلوگیری نمود. میکوریزا از طریق افزایش وزن هزار دانه، تعداد دانه و کاهش میزان پوکی دانه طبق، باعث افزایش عملکرد آفتابگردان در شرایط تنش خشکی و عدم تنش خشکی شدند.