تعیین عمل ژنها و برآورد پارامترهای ژنتیکی برخی از صفات مرتبط با کیفیت پخت برنج با استفاده از روش تجزیه دیآلل

اجزای ژنتیکی کنترلکننده برخی از صفات مرتبط با کیفیت پخت برنج با استفاده از یک تلاقی دیآلل کامل ۷ × ۷ در محل موسسه تحقیقات برنج کشور طی سالهای ۱۳۸۵ و ۱۳۸۶ مورد ارزیابی قرار گرفت. تجزیه واریانس نشاندهنده وجود تفاوت معنیدار بین ژنوتیپها در سطح احتمال یک درصد برای صفات مورد مطالعه (میزان آمیلوز، دمای ژلاتینه شدن، قوام ژل و طویل شدن دانه پس از پخت) بود. تجزیه دیآلل به روش هیمن نشان داد که برای میزان آمیلوز و قوام ژل، هر دو جزء واریانس افزایشی و غالبیت و برای دو صفت دمای ژلاتینه شدن و ضریب ری آمدن (ضریب رعنایی)، فقط جزء واریانس افزایشی معنیدار بودند. میانگین درجه غالبیت نشاندهنده غالبیت ناقص ژنی در کنترل کلیه صفات بود. نسبت ژنهای دارای اثر مثبت و منفی نشان دهنده توزیع تقریبا متقارن ژنها در والدین مورد مطالعه، بهخصوص برای صفات میزان آمیلوز و ضریب ری آمدن، بود. نتایج بدست آمده حاکی از کنترل افزایش میزان آمیلوز و دمای ژلاتینه شدن و کاهش قوام ژل توسط آللهای غالب بود، در حالی که کاهش میزان ضریب ری آمدن توسط آللهای مغلوب کنترل شد. وراثتپذیری خصوصی برای میزان آمیلوز و دمای ژلاتینه شدن بالا (به ترتیب ۹۱/۰ و ۸۲/۰) و برای قوام ژل و ضریب ری آمدن (به ترتیب ۵۳/۰ و ۵۵/۰) برآورد شدند. بالا بودن میزان اثر افزایشی و وراثتپذیری، بیانگر پتانسیل بالای گزینش، به ویژه برای صفات میزان آمیلوز و دمای ژلاتینه شدن بود. در نتیجه امکان گزینش برای بهبود صفات مذکور به منظور اصلاح برای کیفیت برنج در ارقام مورد مطالعه وجود دارد. همچنین امکان بهرهگیری از تلاقیهای سپیدرود × IRFAON-۲۱۵، ندا × IRFAON-۲۱۵ و صالح × IRFAON-۲۱۵ در یک برنامه بهنژادی هیبریداسیون و یا گزینش به ترتیب برای بهبود صفات میزان آمیلوز، دمای ژلاتینه شدن و قوام ژل وجود دارد.