اثر تنش خشکی بر صفات فیزیولوژیک، عملکرد دانه و اجزای عملکرد ژنوتیپ های نخود (Cicer arietinum L.)

به منظور ارزیابی اثر خشکی بر عملکرد و برخی اجزای آن و همچنین بررسی ارتباط صفات فیزیولوژیکی با عملکرد دانه در شرایط تنش خشکی، ۱۹ ژنوتیپ نخود در قالب یک آزمایش مزرعه ای و یک آزمایش گلدانی در سال زراعی ۹۰-۱۳۸۹ در دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان مورد بررسی قرار گرفتند. آزمایش مزرعه ای به صورت کرت های خرد شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار به اجرا درآمد. دو رژیم آبیاری مطلوب و دیم در کرت های اصلی و ۱۹ژنوتیپ نخود در کرت های فرعی قرار گرفتند و عملکرد دانه، اجزای عملکرد و شاخص های تحمل و حساسیت به تنش خشکی مورد ارزیابی قرار گرفتند. آزمایش گلدانی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. عامل اول شامل دو رژیم آبیاری (آبیاری در ۳- و ۱۲- بار پتانسیل آب خاک ) و عامل دوم شامل ۱۹ ژنوتیپ نخود بودند. در این آزمایش هدایت روزنه ای در مرحله رویشی و فعالیت آنزیم پلی فنل اکسیداز در مراحل رویشی و زایشی اندازه گیری شدند. ژنوتیپ های مورد بررسی بر اساس عملکرد دانه با استفاده از شاخص های حساسیت و تحمل به تنش به گروه های پر محصول و کم محصول و حساس و متحمل به خشکی گروه بندی شدند. نتایج نشان داد که تنش خشکی باعث کاهش تعداد غلاف و دانه در واحد سطح به ترتیب به میزان ۴۳ و ۴۴ درصد و همچنین کاهش ۴۳ درصدی عملکرد دانه شد، در حالیکه بر وزن صد دانه تاثیر چندانی نداشت. در آزمایش گلدانی میزان هدایت روزنه ای تحت تنش خشکی ۷۸ درصد کاهش یافت و ژنوتیپ های متحمل به خشکی دارای ۳۳ درصد هدایت روزنه ای بیشتر در مقایسه با ژنوتیپ های حساس بودند. از طرف دیگر بین فعالیت آنزیم پلی فنل اکسیداز در مرحله رویشی و هدایت روزنه ای رابطه مثبت و معنی داری (**۵۲/۰= r) مشاهده شد. براساس نتایج آزمایش به نظر می رسد که می توان از صفات هدایت روزنه ای و فعالیت آنزیم پلی فنل اکسیداز در گزینش ژنوتیپ های نخود جهت بهبود تحمل به تنش خشکی استفاده کرد.