تاثیر مسائل بین المللی بر نوسانات تولید و تجارت قالی ایران، از جنگ جهانی یکم (۱۹۱۴)تا بحران اقتصادی ۱۹۳۰

قالی­بافی به عنوان یکی از صنایع دستی کهن، گرچه پیشینه­ای سه هزار ساله در تاریخ ایران دارد، اما این تنها در دهه­های پایانی سده نوزدهم بود که به یک کالای مهم بازرگانی تبدیل شد و شهرتی جهانی به دست آورد. علت آن، قرار گرفتن ایران در مدار نظام اقتصاد جهانی و راه یافتن قالی به بازراهای مهم اروپایی بود. بنابراین، از این زمان به بعد به همان میزان که بر اهمیت این کالا در اقتصاد ایران افزوده می­شد، تولید و تجارت آن نیز بیشتر تحت تاثیر نوسانات اقتصادی بازراهای بین­المللی قرار می­گرفت. این جستار به دنبال این پرسش است که تحولات مهم اقتصاد جهانی در فاصله جنگ جهانی یکم تا آغاز بحران اقتصادی ۱۹۳۰ چه تاثیراتی بر تولید و تجارت صنعت قالی ایران داشت؟ این مقاله با روش کتابخانه­ای و با تحلیل اسناد و داده­های بازرگانی این دوره می­کوشد تا تصویر روشنی از جایگاه قالی ایران در بازارهای جهانی به دست داده و تاثیر مسائل بین­المللی و رقابت­های میان کشورهای تولید کنننده در نوسان تولید و تجارت آن از جنگ جهانی یکم تا آغاز بحران اقتصادی ۱۹۳۰ ارائه نماید. یافته­های پژوهش حاکی از آن است که جنگ جهانی یکم به شدت برکاهش تقاضای جهانی، و درنتیجه کاهش تولید قالی و بیکاری در ایران اثر گذاشت. با رشد اقتصاد جهانی در سال­های ۱۳۰۲ تا ۱۳۰۸ تولید و صادرات قالی ایران رشد چشمگیری یافت، اما با افزایش میزان تولید کشورهای رقیب مانند چین و ترکیه، جایگاه قالی ایران در بازار جهانی تنگ­تر شد. در مقابل، دولت ایران در دوره رضا شاه با آگاهی از اهمیت قالی به عنوان یک منبع مهم ارز آور برای کشور، به شیوه­های مختلف می­کوشید تا صادرات آن را توسعه داده و بر پیامدهای منفی نظام بین­الملل و کاهش صادرات آن مقابله کند.