تناسبات حکم و موضوع و نقش آن در فهم ادله

هر حکمی که در لسان شارع مقدس بر موضوعی بار شده است با دقت در آن، پی به مناسبت یا مناسباتی بین حکم و موضوع برده می شود و همین مناسبات سبب می شود تا در برخی مواقع ظهور جدیدی برای کلام شکل گیرد. به عبارتی متفاهم عرفی از دلیل، معنایی عام تر یا خاص تر از معنای مذکور در کلام شود. هدف و ضرورت این تحقیق به جهت بسیار پرکاربردبودن آن در فقه است و ممکن است سبب بازشدن دریچه ای جدید برای استنباط احکام شود، چراکه فهم صحیح و دقیق هر قضیه و جمله، به اموری وابسته است. از جمله این امور کشف مناسبت حکم و موضوع و تشخصیص صحیح و سقیم آن هاست. تناسبات حکم و موضوع قرائن متصل یا منفصل از کلام می باشند؛ درنتیجه یا مانع از ظهور کلام شده یا کاشف از مراد جدی اند. نمی توان برای این مناسبات ضابطه واحدی بیان کرد _ جز این که باید مطابق فهم عرف باشد _ بلکه به حسب موارد مختلف، طرق متعددی برای کشف آن ها وجود دارد. همچنین ثمرات متعددی بر مناسبات حکم و موضوع مترتب می شود که اهم آن ها، توسعه یا تضییق در حکم یا موضوع می باشد.