جغرافیای تاریخی قم از ورود اسلام تا حمله ی مغول

شهر مقدس قم یکی از شهرهایی است که در تاریخ شیعه نقش مهمی را ایفا کرده است. سابقه تاریخی شهر قم تا زمان ساسانیان ردیابی شده و زمانی دربردارنده آتشکدههای متعدد و متنوعی بوده است. با ظهور اسلام و هجرت اعراب اشعری به قم، این شهر رنگ و بوی یک شهر شیعی را به خود گرفت و به یکی از حامیان سرسخت اهل بیت عصمت و طهارت تبدیل گشت. شهر قم به دلیل حمایتهای گسترده از خاندان پیامبر اکرم (ص)، از سوی خلفای عباسی به شدت کنترل می شد. حضور حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها را باید فصل تازه ای در تاریخ شهر قم به شمار آورد. ازنیمه ی دوم قرن دوم ه.ق، ائمه اطهار(ع) نمایندگان و وکلای خود رادر قم سامان دادندومنابع تاریخی از ارتباطات مالی وفرهنگی مردم قم با ائمه اطهار (ع) خبر داده اند.شهر مقدس قم درزمان بنی امیه وطاهریان ودیگرسلسله های متقارن- مانند:صفاریان،سامانیان وعلویان- جزء عراق عجم بودوتحت تابعیت عباسیان قرارداشت وحاکم قم،ازسوی خلفای عباسی انتخاب می شدودستخوش تغییر وتحولات بسیاری درزمینه ی سیاسی،فرهنگی واجتماعی بوده است ،که می توان درتحولات فرهنگی به تاسیس حوزه ی علمیه ی قم اشاره کرد. هدف از نگارش این نوشتار، آشنایی با پیشینه جغرافیایی تاریخی این شهر، نقش آن در تاریخ تشیع و همچنین تاثیرگذاری آن در قیام امام زمان علیه السلام است.