دلالت های تشبیه زنان به حرث در آیه۲۲۳ سوره بقره با رویکرد تحلیلی - انتقادی آرای نواندیشان معاصر درباره آن

سال انتشار: 1401
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 141

فایل این مقاله در 33 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_JQSS-4-2_005

تاریخ نمایه سازی: 9 مهر 1401

چکیده مقاله:

یکی از تعبیرهایی که در قرآن به جنس زن نسبت داده شده، واژه حرث است. آیه ۲۲۳ سوره بقره یکی از مهم ترین آیات مربوط به مسئله زن است که فهم درست این آیه تاثیر بسزایی در بازنمایی نگاه قرآن به موضوع زن و نتایج سرنوشت ساز آن دارد. در آیه حرث، با تشبیه زنان به حرث از نقش ویژه و انحصاری زنان در تکثیر نسل سخن به میان آمده است؛ اما همین امر باعث تشکیک و انتقاد به نظام حقوقی قرآن نسبت به ماهیت و جایگاه زن شده است. در این آیه، برای «تزیین سخن و رعایت ادب» با آوردن لفظ «حرث» به صورت کنایی به رابطه زناشویی اشاره شده است. هدف از این مقاله که توصیفی - تحلیلی است، تحلیل دلالت های مفهومی آیه حرث و پاسخگویی به تشکیک و انتقادهای وارده با تکیه بر مستنداتی چون خود آیه ۲۲۳ سوره بقره، تفسیرهای موجود از آیه مذکور و قرائن قرآنی و روایی است تا از این رهگذر به دیدگاه واقعی نظام حقوقی قرآن درباره ماهیت و چیستی زن دست یابیم. با بررسی دقیق و همه جانبه می توان دریافت آنچه در این آیه آمده، نه تنها علیه حق زن نیست، بلکه در جهت حمایت از منزلت زن است. اگر در فرازهای مختلف آیه حرث دقت شود، هیچ دلالتی بر تفاوت ارزش گذاری میان دو جنس ندارد، بلکه از آیاتی است که ارزش زن و چیستی او را بیان می کند. به این معنا که در آیه به نقش ارتباط زن و مرد در فرزندآوری توجه شده است.

کلیدواژه ها:

حرث ، تشبیه زنان به حرث ، دلالت مفهومی آیه ۲۲۳ بقره ، تولید نسل

نویسندگان

لیلا ابراهیمی

دانشجوی دکترا، جامعه الزهراء(س)، قم. ایران.

حسین بستان

دانشیار گروه جامعه شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه قم. قم. ایران.

مهدی درستی

دانشجوی کارشناسی ارشد، طلبه سطه سه حوزه سفیران هدایت. قم. ایران.

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • قرآن کریم ...
  • آلوسی، محمود بن عبدالله. (۱۴۱۵ق). روح المعانی فی تفسیر القرآن ...
  • ابن جزی، محمد بن احمد. (۱۴۱۶ق). التسهیل لعلوم التنزیل (ج۱). ...
  • ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی. (۱۴۲۲ق). زادالمسیر فی علم التفسیر ...
  • ابن حنبل، احمد. (بی تا). مسند احمد (ج۲). بیروت: دارصادر ...
  • ابن درید، ابوبکر محمد بن حسن. (۱۹۸۷م). جمهره اللغه (ج۱). ...
  • ابن عاشور، محمد طاهر. (۱۴۲۰ق). التحریر و التنویر (ج۲). بیروت: ...
  • ابن فارس، احمد بن زکریا. (۱۴۰۴ق). معجم مقاییس اللغه (ج۲). ...
  • ابن کثیر، اسماعیل بن عمر. (۱۴۱۹ق). تفسیر القرآن العظیم (ابن ...
  • ابن منظور، محمد بن مکرم. (۱۴۱۴ق). لسان العرب (ج۲و۱۳، چاپ ...
  • ابوحیان، محمد بن یوسف. (۱۴۲۰ق). البحر المحیط فی التفسیر (ج۲). ...
  • ابوعبیده، معمر بن مثنی. (۱۳۸۱ق). مجازالقرآن (ج۱). قاهره: مکتبه الخانجی ...
  • ازهری، ابومنصور محمد بن احمد. (بی تا). التهذیب اللغه (ج۱۵). ...
  • امین، نصرتبیگم. (بی تا). تفسیر مخزن العرفان در علوم قرآن ...
  • بابایی، علی اکبر؛ عزیزی کیا، غلامعلی و روحانی راد، مجتبی. ...
  • بابایی، علی اکبر. (۱۳۸۱). مکاتب تفسیری. تهران: سازمان مطالعه و ...
  • بغوی، حسین بن مسعود. (۱۴۲۰ق). تفسیر البغوی المسمی معالم التنزیل ...
  • بووار، سیمین. (۱۳۷۹).جنس دوم (مترجم: قاسم صنعوی). تهران: انتشارات توس ...
  • بیضاوی، عبدالله بن عمر. (۱۴۱۸ق). انوار التنزیل و اسرار التاویل ...
  • ترمذی، ابوعیسی محمد. (۱۴۰۳ق). سنن الترمذی (ج۱، چاپ دوم). بیروت: ...
  • ثعلبی، احمد بن محمد. (۱۴۲۲ق). الکشف و البیان المعروف تفسیر ...
  • جوهری، ابونصر اسماعیل بن حماد. (بی تا). الصحاح (تاج اللغه ...
  • حر عاملی، محمد بن حسن. (۱۴۰۹ق). وسائل الشیعه (ج۲۵). قم: ...
  • حقی برسوی، اسماعیل بن مصطفی. (بی تا). تفسیر روح البیان ...
  • حیدر، فرید عوض. (۲۰۰۵م). علم الدلاله و دراسه النظریه و ...
  • خمینی، سیدروح الله. (بی تا). تحریر الوسیله (ج۲ و ۳). ...
  • خویی، سیدابوالقاسم. (۱۴۰۹ق). مبانی العروه الوثقی (ج۲). قم: منشورات مدرسه ...
  • راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (۱۴۱۲ق). مفردات الفاظ القرآن. بیروت: ...
  • رضایی اصفهانی، محمدعلی. (۱۳۸۷). منطق تفسیر قرآن (۱). قم: جامعه ...
  • مرتضی زبیدی، محمد بن احمد. (۱۴۱۴ق). تاج العروس (ج۳). بیروت: ...
  • زحیلی، وهبه. (۱۴۱۱ق). التفسیر المنیر فی العقیده و الشریعه و ...
  • زمخشری، محمود بن عمر. (۱۴۰۷ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل ...
  • سبزواری، محمد. (۱۴۰۶ق). الجدید فی تفسیر القرآن المجید (ج۱). بیروت: ...
  • سعیدی روشن، محمدباقر. (۱۳۸۳). تحلیل زبان قرآن و روش شناسی ...
  • سمرقندی، نصر بن محمد. (۱۴۱۶ق). تفسیر السمرقندی المسمی بحر العلوم ...
  • سید قطب. (۱۴۲۵ق). فی ظلال القرآن (ج۱، چاپ سی وپنجم). ...
  • شبر، عبدالله. (۱۴۰۷ق). الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین. کویت: ...
  • شیبانی، محمد بن حسن. (۱۴۱۳ق). نهج البیان عن کشف معانی ...
  • صاحب بن عباد، اسماعیل بن عباد. (۱۴۱۱ق). المحیط فی اللغه ...
  • صادقی تهرانی، محمد. (۱۴۰۶ق). الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و ...
  • طالقانی، محمود. (۱۳۶۲). پرتوی از قرآن (ج۲، چاپ چهارم). تهران: ...
  • طبرسی، فضل بن حسن. (۱۳۷۲). مجمع البیان فی تفسیر القرآن ...
  • طبری، محمد بن جریر. (۱۴۱۲ق). جامع البیان عن تاویل آی ...
  • طوسی، محمد بن حسن. (۱۳۶۵). تهذیب الاحکام (ج۱، چاپ چهارم). ...
  • طوسی، محمد بن حسن. (۱۳۸۷). المبسوط فی فقه الامامیه (ج۶). ...
  • طیب، عبدالحسین. (۱۳۶۹). اطیب البیان فی تفسیر القرآن (ج۲، چاپ ...
  • عابدینی، جواد. (۱۳۸۸). نواندیشی دینی و روش شناسی آن. مجله ...
  • عسکری، ابوهلال. (۱۴۱۲ق). معجم فروق اللغات (ج۱). قم: موسسه النشر ...
  • عیاشی، محمد بن مسعود. (۱۳۸۰ق). التفسیر (تفسیر العیاشی) (ج۱). تهران: ...
  • فخر رازی، محمد بن عمر. (۱۴۲۰ق). التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب). ...
  • فراهیدی، خلیل بن احمد. (۱۴۱۰ق). کتاب العین (ج۸، چاپ دوم). ...
  • فضایی، یوسف. (بی تا). سیر تکاملی تاریخ قرآن و تفسیر. ...
  • فضل الله، سیدمحمدحسین. (۱۴۱۹ق). من وحی القرآن (ج۵ و ۲۳). ...
  • فیض کاشانی، محمد. (۱۴۱۵ق). تفسیر الصافی (ج۵، چاپ دوم). تهران: ...
  • فیومی، احمد بن محمد. (بی تا). مصباح المنیر فی غریب ...
  • قرشی بنابی، علیاکبر. (۱۳۷۱). قاموس قرآن (ج۱). تهران: دارالکتب الاسلامیه ...
  • قرطبی، محمد بن احمد. (۱۳۶۴). الجامع لاحکام القرآن (ج۳). تهران: ...
  • قمی، علی بن ابراهیم. (۱۳۶۷). تفسیر قمی (ج۱، چاپ چهارم). ...
  • قونوی، اسماعیل بن محمد. (۱۴۲۲ق). حاشیه القونوی علی تفسیر الامام ...
  • ماوردی، علی بن محمد. (بی تا). النکت و العیون تفسیر ...
  • مراغی، احمد مصطفی. (بی تا). تفسیر المراغی (ج۲). بیروت: دارالفکر ...
  • مغنیه، محمدجواد. (۱۴۲۴ق). تفسیر الکاشف (ج۲). قم: دارالکتاب الاسلامی ...
  • مقاتل بن سلیمان. (۱۴۲۳ق). تفسیر مقاتل بن سلیمان (ج۱ و ...
  • مکارم شیرازی، ناصر و دیگران. (۱۳۷۴ و ۱۳۷۱). تفسیر نمونه ...
  • موسوی سبزواری، عبدالاعلی. (۱۴۰۹ق). مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن (ج۳، ...
  • نجفی، محمدحسین. (۱۴۰۴ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام (ج۲۹). ...
  • نسفی، عبدالله بن احمد. (۱۴۱۶ق). تفسیر النسفی مدارک التنزیل و ...
  • نقی پورفر، ولی الله. (۱۳۸۱). پژوهشی پیرامون تدبر در قرآن. ...
  • هاشمی رفسنجانی، اکبر. (۱۳۸۶). تفسیر راهنما (ج۲، چاپ پنجم). قم: ...
  • هاشمی، احمد. (۱۳۸۱). ترجمه و شرح جواهر البلاغه (ج۲، مترجم: ...
  • https: //www.x-shobhe.com/shobhe/۳۳۵۹.html ...
  • نمایش کامل مراجع