تاثیر زمان برداشت، چینه سرمایی و اسید سولفوریک بر جوانه زنی بذر سه رقم زیتون (Olea europaea L.)

سابقه و هدف: بذر زیتون (.Olea europaea L) برای جوانه زنی با دو مشکل (خفتگی فیزیولوژیک و خفتگی میکانیکی) مواجه می باشد. تیمارهای مختلف همانند خراش دهی میکانیکی، خراش دهی شیمیایی و چینه سرمایی (سرمادهی مرطوب) برای تسریع جوانه-زنی بذر استفاده می شود. به منظور رفع خفتگی میکانیکی، اسید سولفوریک غلیظ و جهت رفع خفتگی فیزیولوژیک، چینه سرمایی مرطوب به کار گرفته می شود. در مطالعه حاضر، به منظور رفع خفتگی بذر، تسریع جوانه زنی و دست یابی به دانهال های مناسب برای تولید پایه های سازگار با شرایط اقلیمی شهرستان رودبار، بذرهای ارقام آربکین، بلیدی و ماری مورد بهره برداری قرار گرفتند و از تیمارهای چینه سرمایی و اسید سولفوریک استفاده شدند. همچنین، اثر زمان برداشت بذر روی میزان جوانه زنی مورد بررسی قرار گرفت. مواد و روش ها: بذرها از میوه های درختان زیتون ارقام آربکین، بلیدی و ماری در ایستگاه تحقیقات زیتون رودبار برداشت شدند. زمان اول برداشت، مرحله رسیدن کامل بذر همراه با تغییر رنگ زیتون از سبز به زرد (اوایل مهر ماه) و زمان دوم برداشت، مرحله رسیدن کامل میوه همراه با تغییر رنگ آن به بنفش و سیاه شدن (اواخر آبان) بود. گلدان ها با کود حیوانی پوسیده و ماسه رودخانه پر شدند. سه بذر در هر گلدان کاشته شدند. بستر کاشت و بذرها با ماده ضدعفونی کننده کاربندازیم به نسبت دو در هزار ضدعفونی شدند. آزمایش به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. فاکتورها شامل؛ ارقام در سه سطح (آربکین، بلیدی و ماری)، زمان برداشت در دو سطح (رسیدن کامل بذر و رسیدن کامل میوه)، چینه سرمایی با دمای ۷-۶ درجه سانتی گراد در سه سطح (۰، ۵۰۰ و۱۰۰۰ ساعت) و تیمار اسید سولفوریک غلیظ ۹۷ درصد در دو سطح (۰ و ۹ ساعت) بودند. بنابراین، آزمایش حاضر ۳۶ سطح تیماری داشت. برای هر رقم، ۲۴۰ گلدان در ۱۲ سطح (۶ سطح در مرحله اول برداشت و ۶ سطح در مرحله دوم برداشت) و در هر سطح ۲۰ گلدان استفاده شد. در مجموع، ۲۱۶۰ بذر برای ۷۲۰ گلدان برای سه رقم استفاده شد. سرعت جوانه زنی، میانگین جوانه زنی، درصد جوانه زنی، قدرت جوانه زنی و شاخص های رشد رویشی همانند رشد شاخساره و وزن خشک گیاهچه صفات اندازه گیری شده بودند. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSSتجزیه شدند و میانگین آنها با استفاده از آزمونLSD در سطح احتمال ۵ درصد مقایسه شدند و برای رسم نمودار از نرم افزار EXCEL استفاده گردید.یافته ها: تجزیه واریانس داده ها نشان داد که بین تیمارها و صفات اندازه گیری شده در ارقام مختلف از نظر آماری اختلاف معنی داری (p≤۰.۰۱) وجود داشت. اختلاف معنی داری بین پرایمینگ سرما و پرایمینگ اسید و تعداد بذر جوانه زده و تعداد و شاخص بنیه گیاهچه وجود نداشت. نتایج نشان داد که تیمار تلفیقی بذر رقم ماری با ۹ ساعت تیمار اسید سولفوریک و ۱۰۰۰ ساعت تیمار چینه سرمایی، بالاترین قدرت جوانه زنی را القا کرد. کاربرد تلفیقی پرایمینگ سرما و اسید سولفوریک در مرحله دوم برداشت (پس از رسیدن کامل میوه)، تعداد روز تا جوانه زنی را کاهش، اما درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، متوسط جوانه زنی و شاخص بنیه گیاهچه را در همه ارقام افزایش داد. در هر سه رقم، بالاترین وزن خشک گیاهچه از پرایمینگ سرمای ۵۰۰ ساعت به دست آمد.نتیجه گیری: تولید دانهال های بیشتر و قوی تر زیتون، برای توسعه باغ های زیتون در استان های زیتون خیز کشور از نظر اقتصادی، زیست محیطی و جلوگیری از فرسایش خاک به ویژه در اراضی شیب دار حائز اهمیت است. در این پژوهش، راهکار موثری برای افزایش شاخص های جوانه زنی در بذر زیتون ارائه گردید. در بین ارقام مختلف زیتون مورد استفاده، رقم ماری واکنش بیشتر و بهتری به پرایمینگ نشان داد که این واکنش در مرحله برداشت دوم مشهودتر بود.