نقد و بررسی تطبیقی فسخ و انفساخ قراردادها با رویکردی به نظام حقوقی ایران

یکی از دغدغه های بزرگ طرفین یک قرارداد، انجام تعهدات قراردادی توسط طرف مقابل است و به همین جهت نیز ممکن است که گاهی، یکی از طرفین قرارداد، درصدد ایجاد ضمانت اجراهایی برای نقض احتمالی تعهدات، توسط طرف مقابل برآید. یکی از این ضمانت اجراها که به وفور در قراردادها دیده می شود؛ شرط انفساخ و یا شرط حق فسخ در صورت عدم انجام تعهد، در موعد مقرر می باشد. در خصوص ماهیت و آثار اینگونه شروط، در بین حقوقدانان اختلاف نظر وجود دارد و رویه قضایی نیز به شدت آشفته است. تردید نسبت به صحت شرط فاسخ بیشتر می باشد؛ زیرا علیرغم وجود یک تاسیس حقوقی، تحت عنوان شرط فاسخ، به عنوان یکی از موارد سقوط تعهدات در حقوق فرانسه، از ذکر آن در قانون مدنی ایران، خودداری شده است که شاید علت آن، وجود اختلاف نظر شدید در بین فقها در خصوص صحت چنین شرطی بوده است. ولی به نظر چنین شرطی ازلحاظ فقهی صحیح و ازلحاظ قانونی، مشمول ماده ۱۰ قانون مدنی باشد. در خصوص شرط حق فسخ به علت عدم انجام تعهد، بعضی از اساتید و حقوق پژوهان درصدد توجیه این شرط حق فسخ، بر اساس بعضی از خیارات مندرج در قانون مدنی، مانند خیار شرط و خیار تخلف از شرط فعل می باشند؛ درحالی که به نظر، این شرط حق فسخ، با هیچ یک از خیارات مصرح در قانون مدنی، قابل تطبیق نبوده و به عنوان خیاری »نامعین« یا محسوب می گردد.