بررسی تاثیر حالت ضرورت در جواز و شکل گیری دفاع مشروع

دفاع مشروع حقی است قانونی که شخص با توسل به آن می تواند در موقعیتی ضروری و با رفتاری به ظاهر مجرمانه، تجاوزی قریب الوقوع یا بالفعل را که جان، عرض و مال آن شخص یا اطرافیانش را مورد تهدید قرار داده با شرایطی دفع نماید» دفاع مشروع یکی از علل موجه جرم نیز محسوب می شود. اصل این نوع دفاع به این قرار است: ۱- دفاع با تجاوز و خطر متناسب باشد. ۲- عمل ارتکابی بیش از ح د لازم نباشد. ۳- توسل به قوای دولتی بدون فوت وقت عملا ممکن نباشد و یا مداخله قوای مذکور در رفع تجاوز و خطر موثر واقع نشود. ۴- تجاوز و خطری که دفاع کننده در معرض آن قرار گرفته است، نامشروع باشد. ۵- تجاوز فعلی یا قریب الوقوع باشد. ۶- ناتوانی در دفاع توسط شخص مورد تجاوز، در هنگامی که دفاع برای رفع تعرض از دیگری باشد. شرط ضرورت، ارتباط بسیار نزدیکی با قریب الوقوع یا فعلی بودن تجاوز دارد. بدین معنا که دفاع با توجه به اوضاع و احوال و موقعیت متجاوز نسبت به مدافع تنها درجایی ضروری است که حمله تهدیدکننده به مرحله قریب الوقوع یا فعلیت رسیده باشد. وجود حالت ضرورت شرط اساسی و لازم برای استفاده از حق دفاع مشروع است. مورد دیگری که در این خصوص بسیار ضروری است این است که رعایت ترتیب رمانی لازم است که مدافع وقت داشته باشد." همان گونه که فقهای امامیه نمی خواسته اند با آزاد گذاشتن شخص مدافع موجبات سوء استفاده از نهاد دفاع مشروع فراهم نمایند و از طرف دیگر نیز برآن نبوده اند که با الزام مدافع به رعایت مراتب، دفاع، دست وی را از حفظ ارزش های مورد تهاجم بسته نگه دارند. بنابراین در مواقع فوری که رعایت مراتب مزبور امکان پذیر نیست و مدافع را در شرایط اضطراری قرار می دهد، رعایت مراتب دفاع الزامی نیست.