واکاوی ورود واژه های ترکی به زبان فارسی: مطالعه موردی «دستور شهریاران»

سال انتشار: 1401
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 292

فایل این مقاله در 19 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_JILL-7-1_002

تاریخ نمایه سازی: 21 آبان 1401

چکیده مقاله:

در این پ‍‍ژوهش کوشش می شود از رهگذر بررسی یک پیکره نوشتاری، یعنی کتاب دستور شهریاران که از متن­های مهم دوره صفویه است، تحلیل و تبیینی پذیرفتنی برای ورود واژه­های ترکی به زبان فارسی به دست داده شود. متن­هایی از نوع متن یادشده، افزون بر ارزش تاریخی، به لحاظ زبان­شناسی نیز اهمیت دارند؛ بدین دلیل که با بررسی آن ها به اطلاعات مهمی درباره وضعیت زبان فارسی و دیگر زبان­های رایج در ایران در دوره نگارش آن ها دست می­یابیم. این پژوهش نشان می­دهد که واژه های ترکی در برخی از حوزه­ها به صورت انبوه وارد زبان فارسی شده­اند و کاربرد آن ها در زبان فارسی تا حدود صد سال پیش تداوم یافته است. واژه­های ترکی واردشده در زبان فارسی، دامنه چشم­گیری از مفاهیم سیاسی، نظامی، حکومت­داری و... را بیان می­کرده­ و می­کنند. دلایل بسیاری می­توان برای پرکاربردشدن واژه­های ترکی در زبان فارسی برشمرد که از جمله آن ها پیوندهای دیرین مردمان ایرانی با ترک­زبان­ها، تماس دیرپای دو زبان فارسی و ترکی، ارتباط­های ایران با همسایگان ترک­زبان خود و حاکمیت دودمان­های ترک­زبان بر ایران است. در نتیجه دگرگونی­هایی که در یک سده اخیر در ایران به وجود آمده، بخش زیادی از واژه­های ترکی واردشده به زبان فارسی رفته­رفته مهجور و کم­کاربرد شده­اند.

نویسندگان

رضا امینی

استادیار زبان شناسی، هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • آیدنلو، سجاد (۱۳۹۶). نگاهی به واژه­های ترکی شاهنامه فردوسی. متن­شناسی ...
  • ایشلر، امرالله (۱۳۸۲). کاربرد کلمات عربی همراه با عناصر فارسی ...
  • آیندلو، سجاد (۱۳۹۹). آذربایجان و شاهنامه: تحقیقی درباره جایگاه آذربایجان، ...
  • باقری، مهری (۱۳۷۸). توضیح برخی از لغات و اصطلاحات مغولی ...
  • بیرشک، احمد (۱۳۷۳). گاهنامه تطبیقی سه هزار ساله: از ۱۲۶۰ ...
  • بی­نام (۱۳۹۱). عالم­آرای شاه اسماعیل. با مقدمه و تصحیح و ...
  • بی­نام (۱۳۳۲). تذکرهالملوک. به کوشش محمد دبیرسیاقی. تهران: طهوری ...
  • تبریزی، محمدحسن بن خلف (۱۳۴۲). برهان قاطع. به اهتمام دکتر ...
  • تقی­زاده، حسن (۱۳۹۰). مقالات تقی­زاده: زبان فارسی و ادبیات آن. ...
  • رهربرن، کلاوس. میشائیل (۱۳۴۹). نظام ایالات در دوره صفویه. ترجمه ...
  • زائری، قاسم و شمسی فاطمی (۱۳۹۳). مطالعه نقش «جارچی» و ...
  • داعی­الاسلام، سیدمحمدعلی (۱۳۶۳). فرهنگ نظام فارسی به فارسی با ریشه­شناسی ...
  • سیوری، راجر (۱۳۹۵). ایران عصر صفوی. ترجمه کامبیز عزیزی. چاپ ...
  • فضل­الله، رشیدالدین (۱۳۶۲). جامع­التواریخ رشیدالدین فضل­الله الوزیر ابن عمادالدوله ابی­الخیر ...
  • فلور، ویلم (۱۳۹۰). نظام قضائی عصر صفوی. ترجمه حسن زندیه. ...
  • فلور، ویلم (۱۳۸۸). دیوان و قشون در عصر صفوی، ترجمه ...
  • کاشغری، محمودبن حسین ­بن محمد (۱۳۳۳ ق.). دیوان لغات الترک. ...
  • کاشغری، محمودبن حسین­ بن محمد (۱۳۷۵). نام ها و صفت ...
  • گنجلی، ترکان (۱۳۸۸). دولت صفوی و زبان ترکی. پیام بهارستان. ...
  • گوزل یوز، علی (۱۳۸۶). عناصر فارسی در ترکی عثمانی و ...
  • لمبتون، آن. کاترین. سوینفورد (۱۳۹۰). مالک و زارع در ایران. ...
  • مدرسی، یحیی (۱۳۹۱). درآمدی بر جامعه­شناسی زبان، چ ۳، تهران: ...
  • معصومی، محسن (۱۳۹۳). چاووش (چاوش). دانشنامه جهان اسلام. جلد ۱۱. ...
  • معین، محمد (۱۳۶۰). فرهنگ فارسی. چاپ ۴. تهران: امیرکبیر ...
  • موسوی، مصطفی (۱۳۸۴). واژگان ترکی و مغولی تاریخ جهانگشای جوینی. ...
  • میرزا رفیعا، محمدرفیع بن حسن (۱۳۸۵). دستورالملوک میرزا رفیعا. به ...
  • ناتل خانلری، پرویز (۱۳۹۲). تاریخ زبان فارسی. جلد ۱ در ...
  • نصیری، محمدابراهیم بن زین­العابدین (۱۳۷۳). دستور شهریاران. به کوشش محمد ...
  • نصیری، محمدرضا و عبدالجمیل نصیری (۱۳۹۲). فرهنگ نصیری: ترکی جغتایی، ...
  • نعمانی، فرهاد (۱۳۵۸). تکامل فئودالیسم در ایران. ج. ۱. چ. ...
  • نفیسی (ناظم­الاطباء)، علی­اکبر (۲۵۳۵). فرهنگ نفیسی. تهران: کتابفروشی خیام ...
  • هدایت، رضاقلی­خان (۱۲۸۸). فرهنگ انجمن­آرای ناصری. تهران: کتابفروشی اسلامیه ...
  • نمایش کامل مراجع