تاثیر ترکیب شیمیایی بر ضریب تورم پذیری خاک های بنتونیتی معادن کشور

بنتونیت که با نام گل ارمنی در طب سنتی معروف است، نوعی رس ریزدانه است که حداقل ۸۵ درصد، رس مونتموریلونیت داشته باشد. بنتونیت به دلیل خواص نرم بودن، تورم پذیری ،کلوئیدی و خوب مخلوط شدن با آب ،خمیری شدن ،پلاستیک بودن ،چسبندگی و چسبانندگی، جاذب بودن و غیره دارای مصارف پر شماری است. خاکهای بنتونیتی مختلف بسته به ترکیب شیمیایی، ویژگیهای تورم پذیری متفاوتی دارند. این میزان تورم پذیری می تواند معیاری جهت استفاده از بنتونیت در زمینه های کاربردی مختلف باشد. در این پژوهش ۱۲ نمونه خاک بنتونیت از معادن کشور تهیه شده و با استفاده از تکنیک XRF ترکیب شیمیایی نمونه بنتونیت شناسایی شد. در ادامه با استفاده از استاندارد ASTM D۵۸۹۰ میزان تورم پذیری این نمونه ها تعیین شد. نتایج نشان دهنده آن بود که بیشترین ضریب تورم به ترتیب برابر با ۲۴، ۲۳ و ۲۳ میلی لیتر به ازای ۲ گرم مربوط به نمونه بنتونیت های پودر سازان تهران، معدن چاه کشمیر و معدن چاه حوض خراسان جنوبی می باشد. با بررسی ترکیب شیمیایی خاک رس بنتونیت حاوی مقادیر بالاتر سدیم به عنوان کاتیون غالب بیشتر از آنهایی که کلسیم به عنوان کاتیون غالب دارند متورم می شود. در نتیجه بنتونیت های حاوی سدیم بالاتر و یا اصلاح شده با جایگزینی سدیم به جای کلسیم آسان تر متورم و در نهایت تجزیه می شوند.