خودشناسی و خودسازی از منظر حضرت علی (ع) در نهج البلاغهنقش و جایگاه خودشناسی از دیدگاه نهج البلاغه

در اسلام خودسازی به عنوان جهاد اکبر ، از وظائف بسیار مهمی است که هر فرد باید به آن بپردازد و در حد وسع و توان خویش بکوشد تا عزت خود، خانواده و اجتماعی که در آن زندگی میکند را اعتلاء بخشد. خودسازی میتواند در ابعاد جسمی، روحی، فکری، اخلاقی و بخصوص ایمانی و اعتقادی صورت پذیرد. برای وصول به مرحله خودسازی لازم است فرد ابتدا خود را در تمامی ابعاد وجودی خویش بشناسد، ثمره این خودشناسی، معرفه االله است که در خودسازی و تربیت خود تجلی مییابد. بنابراین رسیدن به وضعیت مطلوب و ایده آل بدون شناخت انسان به عنوان موضوع تربیت امکان پذیر نیست. از نظر حضرت علی (ع) در نهج البلاغه معرفه النفس و تزکیه، تذهیب و محاسبه نفس و رعایت تقوا، عمل به دستورات و معارف دینی از اصول اساسی خودسازی ایست و راههایی همچون رعایت اخلاق، تعقل و اندیشه، عبادت، توبه، یاد مرگ، پرهیز از دنیادوستی، شهوت پرستی، امیال و آرزوها و اجتناب از فخرفروشی و تکبر و خودبینی را متذکر شده اند. از نظر حضرت علی (ع) خودسازی، صرفا فردگرایانه نیست بلکه در ارتباط با دیگران نیز مطرح میشود و مقصود این نیست که هرگاه انسان بخواهد خود را بسازد و به اصلاح خویشتن خویش بپردازد باید از اجتماع دوری گزیند و انزوا و گوشه نشینی اختیار کند. در این مقاله با بررسی و تحلیل محتوای سخنان حضرت علی(ع) در نهج البلاغه دیدگاه ایشان نسبت به اهمیت و ضرورت خودشناسی و خودسازی و سلسله مراتب و رهآورد آن مورد بحث قرار گرفته است.