مفهوم انسان کامل و امکان حکمرانی آن در اندیشه سیاسی عرفای ایرانی سده نهم هجری

سال انتشار: 1398
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 151

فایل این مقاله در 26 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_TUHIS-10-21_003

تاریخ نمایه سازی: 17 آذر 1401

چکیده مقاله:

با سقوط خلافت عباسی عرفا و علمای مسلمان، اندیشه های جدیدی را در باب حکومت و مشروعیت ابراز کردند. آنان تحت تاثیر اندیشه وحدت وجود ابن عربی، اندیشه هایی در باب انسان کامل و مقام خلیفه الهی انسان بیان نمودند. در قرن نهم هجری در دیدگاه عرفا، انسان به عنوان جلوه ای از حضرت حق و به عنوان بالاترین تجلی خدا مطرح و جایگاه شریفی پیدا کرد. در تفکر آنان پیامبر(ص) و بعد از ایشان ائمه شیعه (ع) و در عصر غیبت اولیای الهی به عنوان مصادیق انسان کامل و جانشین خدا بر روی زمین معرفی شدند. بدین سان شکل جدیدی از مشروعیت سیاسی در امر حکومت مطرح شد. سردمداران این جریان فکری عرفایی همچون ابن ترکه اصفهانی، شاه نعمت الله ولی، خواجه محمد پارسا، عبدالرحمن جامی و پیر جمال اردستانی بودند، آنان انبیا و اولیاء الهی را به عنوان انسان کامل شایسته تشکیل حکومت دانسته و در نبود آنان سلاطین زمان را جانشین خدا بر روی زمین معرفی کردند. برخی نیز خود را همان انسان کامل معرفی و مدعی حکومت شدند. بدین شکل با طرح اندیشه انسان کامل و مقام خلیفه الهی در آثار خود، باعث انسجام اندیشه عرفانی شدند. در این مقاله دیدگاه دو طیف از عرفا نسبت به مقام انسان کامل و رویکردشان به امر حکومت به شیوه تحلیلی و توصیفی با استناد بر منابع تاریخی مورد بررسی قرار گرفته است و با طرح این سوالات که چه عواملی باعث طرح اندیشه حاکمیت انسان کامل گردید؟ و این اندیشه تا چه اندازه ای موفقیت بدست آورده است؟ بر این مدعاست که اندیشه انسان کامل از سوی عرفای ایرانی در شرایط زمانی مطرح شد که خلافت عباسیان سقوط کرده، در نتیجه خلاء مشروعیت سیاسی فضا را برای بروز اندیشه های جدید از جمله اندیشه حاکمیت انسان کامل فراهم ساخته بود. و در نتیجه نشان داده شده که عرفا با طرح این اندیشه جایگزینی فراتر از خلافت عباسی در امر مشروعیت سیاسی پیدا کردند.

نویسندگان

ولی دین پرست

دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تبریز

علیرضا کریمی

دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تبریز

ناصر صدقی

دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تبریز

علی قانعی زوارق

دانشجوی دکتری تاریخ دانشگاه تبریز

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • آرزو، عبدالغفور (۱۳۸۸)، مقایسه انسان کامل از دیدگاه بیدل و ...
  • آشتیانی، سید جلال (۱۳۷۵)، شرح مقدمه قیصری، قم، تبلیغات اسلامی.. ...
  • آملی، سیدحیدر (۱۳۶۷)، المقدمات من کتاب نص الفصوص، به اهتمام ...
  • آملی، سیدحیدر (۱۳۶۸)، جامع الاسرار و منبع الانوار، با تصحیحات ...
  • ابن ترکه (۱۳۷۸)، شرح گلشن راز، به کوشش کاظم دزفولیان، ...
  • ابن ترکه (۱۳۵۱)، چهارده رساله فارسی، به تصحیح موسوی بهبهانی ...
  • ابن عربی (۱۳۸۵)، فصوص الحکم، ترجمه و مقدمه و توضیح ...
  • ابن عربی (۱۳۹۳)، فتوحات مکیه، ترجمه محمد خواجوی، تهران: مولی.. ...
  • اردستانی، جمال الدین (۱۲۳۵ ق)، نور علی نور، نسخه خطی ...
  • اردستانی، پیر جمال الدین (بی تا)، مرآه الافراد، به تصحیح ...
  • اردستانی، پیرجمال الدین (۱۳۷۶)، دیوان پیر جمال اردستانی، تحقیق سید ...
  • اعوانی، غلامرضا و همکاران (۱۳۸۹)، انسان کامل به روایت ابن ...
  • برون، ادوارد (۲۵۳۷)،تاریخ ادبی ایران، ج ۳، ترجمه علی اصغر ...
  • پارسا، خواجه محمد (۱۳۸۳)، فصل الخطاب، به تصحیح جلیل مسگرنژاد، ...
  • پارسا، خواجه محمد (۱۳۶۶)، شرح فصوص الحکم، به تصحیح جلیل ...
  • پارسای بخارائی، خواجه محمد بن محمد (۱۳۵۴)، رساله قدسیه، مقدمه ...
  • جامی، عبدالرحمن (۱۳۶۱)، مثنوی هفت اورنگ، تصحیح آقا مرتضی گیلانی، ...
  • جامی، عبدالرحمن (۱۳۷۰)، نقد النصوص فی شرح نقش النصوص، به ...
  • جامی، عبدالرحمن(۱۳۷۸)، نامه ها و منشات، مقدمه و تصحیح عصام ...
  • جامی، عبدالرحمن (۱۳۸۲)، نفحات الانس، به تصحیح محمود عابدی، چاپ ...
  • جیلی، عبدالکریم (۱۳۹۰)، انسان کامل، ج ۲، تهران: آیت اشراق.. ...
  • جهانگیری، محسن (۱۳۸۳)، محی الدین ابن عربی،چهره برجسته عرفان اسلامی، ...
  • جوادی زاده، زهرا بیگم (۱۳۸۱)، پژوهشی در خرد، نشریه فردوسی، ...
  • خان محمدی، محمدحسین (۱۳۹۲)، کمال انسان و انسان کامل در ...
  • خوشحال دستجردی، طاهره (۱۳۸۵)، حقیقت محمدیه در یوسف نامه پیر ...
  • رزمجو، حسین (۱۳۶۸)، انسان آرمانی و کامل در ادبیات حماسی ...
  • ریاض، محمد (۱۳۷۰)، احوال و آثار و اشعار میر سید ...
  • درگاهی، محمود (۱۳۸۵)، جامی و جامعه او، مجله زبان و ...
  • سهروردی، شهاب الدین (۱۳۷۵)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، به تصحیح ...
  • شاه نعمت الله ولی (۱۳۶۹)، کلیات اشعار، جواد نوربخش. چاپ ...
  • شاه نعمت الله ولی (۱۳۸۰)، دیوان اشعار، به کوشش عباس ...
  • شبستری، شیخ محمود (۱۳۷۱)، مجموعه آثار، به اهتمام صمد موحد، ...
  • طاهری عراقی، احمد (۱۳۵۲)، نقشی از نقشبندیان، به کوشش محسن ...
  • عرب، مهین (۱۳۸۸)، انسان و انسان کامل از منظر عرفان ...
  • فارابی، ابونصر (۱۳۶۱)، آراء اهل مدینه فاضله، تصحیح جعفر سجادی، ...
  • فدایی مهربانی، مهدی (۱۳۸۸)، پیدایی اندیشه سیاسی عرفانی در ایران، ...
  • فراهانی منفرد، مهدی (۱۳۸۲)، پیوند سیاست و فرهنگ در عصر ...
  • فرزام، حمید (۱۳۷۴)، تحقیق در احوال و نقد آثار و ...
  • فرزام، حمید (۱۳۴۳)، اختلاف جامی با شاه ولی، شماره اول، ...
  • فیاض انوش، ابوالحسن (۱۳۹۲)، تبیین علل ناهمسازی صائن الدین ترکه ...
  • قیصری، شرف الدین داوود (۱۳۷۵)، شرح فصوص الحکم ابن عربی، ...
  • کاشفی، محمد رضا (۱۳۸۴)، عرفان و تصوف، چاپ دوم، قم: ...
  • کاشفی، فخرالدین علی (۲۵۳۶)، رشحات عین الحیات، به کوشش علی­اصغر ...
  • کربن، هانری (۱۳۸۱)، سید حیدر آملی متاله شیعی عالم تصوف، ...
  • کمبریج (۱۳۸۲)، تاریخ ایران در دوره تیموریان، ترجمه آژند، تهران: ...
  • کبیر، یحیی (۱۳۸۴)، انسان شناسی در مکتب فلسفی صائن الدین ...
  • گولپینارلی، عبدالباقی (۱۳۷۴)، فهرست متون حروفیه، ترجمه توفیق سبحانی، چاپ ...
  • لاهیجی، شمس الدین محمد (۱۳۷۱)، مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز، ...
  • مغربی، مولانا شمس (۱۳۶۲)، دیوان عارف صمدانی مولانا شمس مغربی، ...
  • مغربی، محمدشیرین، (۱۳۵۸)، دیوان اشعار، به اهتمام ابوطالب میرعابدینی، چاپ ...
  • موحد، صمد (۱۳۷۶)، شیخ محمود شبستری، چاپ اول، تهران: طرح ...
  • نسفی، عزیزالدین (۱۳۸۴)، مجموعه رسائل مشهور به انسان کامل، تصحیح ...
  • نسیمی شیروانی، عمادالدین (۱۳۵۰)، دیوان فارسی نعیمی و نسیمی، رستم ...
  • نصری، عبدالله (۱۳۷۱)، سیمای انسان کامل از دیدگاه مکاتب، چاپ ...
  • همدانی، سیدعلی (۱۳۵۸)، ذخیره الملوک، به تصحیح محمود انواری، چاپ ...
  • یثربی، یحیی (۱۳۶۸)،عرفان نظری، چاپ اول، قم: مرکز انتشارات حوزه ...
  • نمایش کامل مراجع