آموزش جغرافیا و هویت ملی تحلیلی بر جایگاه هویت ملی در کتاب جغرافیای ایران، پایه دهم

هویت ملی از مفاهیم کلیدی در نظم بخشی به واحدهای سیاسی است که با کار ویژه های مهمی چون: ملت-سازی، همبستگی و اتحاد ملی، زمینه های بقای یک موجودیت سیاسی (کشور) را فراهم می کند. از این رو، دولتمردان تلاش می کنند با ابزار و روش های مختلفی، زمینه های تقویت همبستگی ملی و در نتیجه قدرتمندی و بقای کشورشان را فراهم آورند. در این میان، نقش آموزش و پرورش به عنوان تنها نهاد رسمی که تربیت شهروندی را با ارایه عناصر آموزشی همچون محتوا و تصاویر کتاب های درسی و فضای فیزیکی آموزشی بر عهده دارد، در شناخت مولفه های هویت ملی بسیار حائز اهمیت است. یکی از کتاب های درسی که می تواند نقش بسیار مهمی در هویت و همبستگی ملی داشته باشد، جغرافیای پایه دهم است که با عنوان جغرافیای ایران به تمام دانش آموزان تدریس می شود. پژوهش حاضر با رویکرد تحلیل محتوا، تلاش کرده است محتوا و تصاویر این کتاب را در سال ۱۳۹۹-۱۴۰۰ مورد بررسی قرار دهد. نتایج نشان داد، از سه عنصر مهم هویت ساز، در این کتاب ۶۸۷ مورد (۸۴ درصد) به عنصر کشور و مولفه های آن؛ ۷۵ مورد (۹ درصد) به عنصر جمعیت و مولفه های آن و ۵۳ مورد (۷ درصد) نیز به عنصر حکومت و مولفه های آن پرداخته شده است. اما؛ هر چند عنوان کتاب «جغرافیای ایران» است، در این کتاب مهم، تنها به ذکر اسامی و ارایه تصاویر بسنده شده و هیچ تمرین، رفتار یا محتوایی مبنی بر هویت سازی و همبستگی ملی به ویژه در بعد جمعیتی، فرهنگی و سیاسی در این کتاب وجود ندارد.