آیین تصوف؛ متن پنهان فیلم هامون

ادبیات فارسی به­ویژه شاخه ادب صوفیانه آن به­دلیل خاصیت آینگی­ و بازنمایی سلوک فکری و رفتاری بشر، تا حدودی آبشخور بسیاری از هنرهای هفتگانه، به­ویژه هنر سینما بوده­ است. اگرچه این هنر (سینما) محصولی وارداتی است و پیشینه چندانی در این سرزمین کهن سال ندارد؛ لیک میراث گران بها و سترگ تصوف ایرانی که نمادی از آیین­ و سنت­های ماست می­تواند یکی از آبشخورهای اصلی آن به شمار آید. البته برخی از اهالی فرهیخته هنر هفتم، یکسر به خاستگاه آن نظر دارند و از بزرگان آن در جهان غرب تاسی می­کنند؛ لیک هستند فیلم­سازان در اعماقی (آشنا با مفاهیم هنری و انسانی) که چندان مرعوب غرب نشده­اند بلکه سعی دارند به هنر خود رنگ بومی ببخشند. داریوش مهرجویی فیلم­ساز ایرانی و دانش­آموخته فلسفه در غرب توانسته بنیان گذار تفکری نو در سینما باشد. در این پژوهش با روش تحلیلی محتوایی و رویکرد بینامتنی کوشیده­ایم آیین تصوف؛ متن پنهان فیلم هامون را از رهگذر نمادها و نشانه­ها بکاویم و درنهایت به این نتیجه برسیم که انسان مدرن برای شناخت وجودی خویش و تحصیل معرفتی ژرف­تر نیازمند سنت­ها و آیین­هایی است که از اسلاف برایش به جای مانده است؛ ازاین رو، مهرجویی وجوه اشتراکی میان تصوف ایرانی و فلسفه غرب می­یابد؛ به­ویژه برخی از اصول بنیادی دبستان اگزیستانسیالیسم که عمل گرایی و فاعلیت بشر را برای رسیدن به رشد و تعالی و زیست بهتر، اصلی مهم می­داند و همانند دبستان تصوف بر توانمندی خاص بشری و پیمودن مسیری که انسان با تکیه بر خویش و توانایی­هایش در آن گام بردارد تا به منتهای کمال و سعادت برسد، تاکید می­کند.