بحران کرونا و ضرورت بازنگری و تغییر در تدوین محتوای برنامه های درسی علوم پزشکی

یکی از اصلی ترین اجزای آموزش، برنامه درسی است که از آن به عنوان قلب آموزش نیز یاد می شود و دارای نقش های مختلفی است، از جمله این که باید بتواند مجموعه ای از فرصت های یادگیری را در راستای تربیت نیروی انسانی مورد نیاز جامعه فراهم نماید. حرکت به سوی آموزش مبتنی بر صلاحیت در محتوای برنامه های درسی علوم پزشکی می تواند سیستم سلامت و مراقبت را در مواقع بحرانی نظیر بیماری های واگیری چون کرونا که به یکباره جامعه را در اغما خواهند برد، بسیار کارآمدتر نشان دهد. زمانی که شکل گیری و سازمان دهی ارکان و عناصر برنامه درسی در راستای پاسخ به یک یا مجموعه ای از نیازها باشد برنامه درسی پاسخ گو نامیده می شود. دلایل نیاز به تغییر در تدوین محتوای برنامه های درسی را می توان در پنج مقوله بیان نمود: ۱- یادگیری آموزش علوم پزشکی کم تر از راه نوشتن است و بیش تر از آن، با بازتاب و حل مساله (کنجکاوی و اکتشاف) همراه است. ۲- ارتباط داشتن دانشجوی پزشکی با محیط بیرونی، بر اساس واقعیت و ترویج درک ارتباط بین خود و جامعه است. ۳- وجود برنامه درسی منعطف که بتواند در شرایط بحرانی نیازهای آنی جامعه را رصد کرده و برای رفع آن چاره ای کاربردی بیندیشد به گونه ای که در کوتاه ترین زمان ممکن نهایت بهره لازم رو برای مدیریت وضعیت موجود در خود داشته باشد. ۴- با توجه به تغییرات مداوم و لحظه ای در دنیای امروز، بیم آن می رود که هرلحظه یک نوع بیماری ناشناخته گریبانگیر جامعه شود و به ناچار برنامه های درسی علوم پزشکی باید یک جایگزین در کوتاه ترین زمان برای مواجهه در دسترس داشته باشد. ۵- تمرکز بر روی اطلاعات یا دانش نیست، بلکه بیش تر بر بیمار، شرایط و انتظارات وی است. آنچه که عیان است این که لزوم تغییر در کوریکولوم های پزشکی نسبت به امر آموزش پاسخ گو کاملا احساس می شود. در این راستا لزوم تغییر محتوای برنامه های درسی به سوی آموزش مبتنی بر شایستگی می تواند بعنوان یکی از شقوق مهم قلمداد گردد. ویژگی های این نوع برنامه درسی شامل تاکید بر عملکرد حرفه ای یادگیرندگان، داشتن نگاه یادگیری خودراهبر و یادگیری مادم العمر، فعال بودن نقش یادگیرنده در امر آموزش و یادگیری، تاکید بر آموزش مهارت ها، تاکید بر شایستگی ها و دستاوردهای یادگیری، نقش اصلاحی و یادگیری ارزشیابی، فعالیت های یادگیری مبتنی بر استاندارد و اهمیت ارزشیابی تکوینی در آن، هم زمانی توجه به نظر و عمل(۱) و همچنین رویکردهای آموزشی منعطف، یادگیری در گروه های بزرگ، گروه های کوچک، یادگیری فردی و توجه به مواد یادگیری متنوع است(۲و۳). می توان با بازنگری و تغییر در تدوین محتوای برنامه های درسی در علوم پزشکی به این سو، اثربخشی و کارآمدی نظام علوم پزشکی و سلامت را ارتقای دوچندان داد. بنابر نظر تایلر برای تعیین اهداف برنامه درسی یکی از منابع اصلی ما باید جامعه باشد و ما هنوز فاصله ای زیاد با جامعه در متن برنامه درسی داریم خود بسی جای تامل است. بزرگ ترین چالش سیستم های علوم پزشکی پیش رو و آینده، نیاز آنها به تلاش برای نشان دادن اثرات بیش تر بر سلامت از طریق برقراری ارتباط با جامعه است، تغییرات مورد نظر باید در قالب برنامه های درسی (تدوین اهداف آموزشی مبتنی بر شایستگی، تهیه کوریکولوم آموزشی، تدوین محتوای آموزشی متناسب با نیاز جامعه، به کارگیری روش های متناسب و تکنولوژی آموزشی و ارزشیابی متناسب با وظایف شغلی آینده فراگیران)، دانشجویان و اساتید و پاسخ جامعه و محیط آموزشی، مدیریت آموزشی و پاسخ گویی به جامعه باشد. پیشنهاد می گردد برنامه های درسی علوم پزشکی در همه مقاطع و سطوح بازنگری و اصلاح شوند و اهداف آنها بیش تر بر مبانی شایستگی محوری فراگیران، پاسخ گویی اجتماعی و در راستای آموزش جامعه نگر تنظیم شود.