تجزیه آثار متقابل ژنوتیپ در محیط، بر اساس تجزیه ضرایب مسیر در کلون های نیشکر

اثر متقابل ژنوتیب × محیط برای عملکرد شکر ۲۶ رقم امید بخش نیشکر و ۴ رقم شاهد (CP۴۸-۱۰۳، CP۵۷-۶۱۴ ،CP۶۹-۱۰۶۲ و NCO۳۱۰) در سه منطقه نیشکرکاری استان خوزستان (کشت و صنعت های امیرکبیر، امام خمینی و میان آب) و در سه سال زراعی (۱۳۹۵ تا ۱۳۹۷) برای مراحل کشت جدید، بازرویی اول و بازرویی دوم مورد ارزیابی قرار گرفت. اثرات سال، مکان، سال × مکان و تیمار در سطح %۱ و اثرتیمار× مکان در سطح %۵ معنی دار شدند. تعیین همبستگی بین صفات مختلف گیاه نیشکر به ویژه عملکرد شکر و اجزاء عملکرد و تعیین روابط علت و معلولی آن ها، به اصلاح گران این فرصت را می دهد که مناسب ترین ترکیب از اجزایی که منتهی به عملکرد بیشتری می شوند را انتخاب نمایند. در این نوع مطالعات انتخاب براساس همبستگی های ساده به تنهایی نمی تواند نتایج مطلوبی داشته باشد، زیرا هر چند بین عملکرد و تعدادی از اجزاء آن رابطه مثبتی وجود دارد، اما گاهی وجود همبستگی های منفی بین بعضی از اجزای عملکرد باعث می شود که گزینش برای همه اجزاء به طور همزمان به عنوان عاملی در افزایش عملکرد سودمند نباشد. بنابراین ضروری به نظر می رسد اثر مستقیم و غیر مستقیم صفات موثر بر عملکرد شکر تعیین گردد که در این راستا تجزیه همبستگی (علیت) از اهمیت ویژه ای برخوردار است. با استفاده از این روش، همبستگی ساده بین دو صفت به اثر مستقیم و غیر مستقیم تفکیک می گردد. تجزیه علیت آثار متقابل ژنوتیپ × محیط به روش تای نشان داد که در اکثر ژنوتیپ ها ضریب مسیر مستقیم تناژ نی به عملکرد شکر، در مقایسه با تعداد ساقه در هکتار و درصد شکر قابل استحصال بیشتر است و بنابراین این صفت با اهمیت ترین جزء تاثیر گذار بر عملکرد تشخیص داده شد. گروه بندی ژنوتیپ ها براساس جزء ژنوتیپی که مهمترین جزء تاثیرگذار بر عملکرد تشخیص داده شد، نشان داد که ژنوتیپ های ۶، ۱۹، ۲۹ و ۱۵ پایدارترین ژنوتیپ ها هستند. از طرفی مقایسه اجزاء محیطی در روش تای، مرحله تشکیل و تکوین قند در ساقه را حساس ترین مرحله رشد ژنوتیپ ها به عوامل محیطی معرفی کرد. بنابراین ارزیابی پایداری ژنوتیپ ها باید براساس جزء ژنوتیپی انجام گیرد.