بررسی تلفات برداشت گندم با کمباین در استان فارس

گندم مهمترین محصول زراعی استان فارس است.  سطح زیرکشت آن در این استان در سال زراعی ۸۲-۱۳۸۱ درحدود ۴۸۳۰۹۵ هکتار و میزان تولید ۱۹۴۱۳۳۵ تن گندم بوده است.  با کاهش ضایعات گندم در مرحله برداشت، امکان افزایش قابل توجهی درتولید وجود دارد.  هر ساله بخش قابل توجهی از گندم مورد نیاز کشور از خارج تامین می­شود، درحالی که مقدار زیادی از این محصول در مراحل مختلف به صورت ضایعات از دسترس خارج می­شود.  بنابراین اولین قدم جهت برنامه­ریزی برای کاهش ضایعات گندم، برآورد مقدار ضایعات و شناسایی عوامل موثر بر آن است.  در یک طرح نمونه­گیری چند مرحله­ای، تعداد ۶۸ مزرعه در حین برداشت محصول با کمباین، در سال ۱۳۷۹ در سه شهرستان مرودشت، اقلید، و داراب در استان فارس به طور تصادفی انتخاب و بررسی شد.  با پلات­گذاری در این مزارع در هنگام برداشت گندم با کمباین و تکمیل پرسشنامه از کشاورز و راننده کمباین، اطلاعات لازم به دست آمد.  در این تحقیق، اثر عواملی چون مشخصات مزرعه، زمین،کمباین، راننده، و کشاورز در تلفات در قسمت­های مختلف کمباین شامل: تلفات دماغه، تلفات کوبنده، تلفات الک و غربال، و تلفات طبیعی بررسی شد.  تلفات به طور جداگانه در هر قسمت با جمع­آوری دانه­های ریخته شده و توزین آنها اندازه­گیری و بر حسب هکتار محاسبه و عوامل موثر بر این افت و دلایل آن بررسی شد.  نتایج نشان می­دهد که میانگین کل ضایعات گندم در مرحله برداشت در استان فارس ۸/۴ درصد تولید است.   بیشترین مقدار این ضایعات مربوط به افت دماغه کمباین (۶۸ درصد) و بعد از آن به ترتیب افت طبیعی، افت الک و غربال، افت کوبنده و افت کیفی است.  از جمله عوامل موثر برضایعات کل گندم در مرحله برداشت را می­توان زمان کاشت گندم، تعدد قطعات زمین، آشنایی کشاورز با کار کمباین، فرسوده بودن کمباین­ها، نوع کشت، میزان عملکرد محصول، نامناسب بودن سرعت دورانی چرخ فلک با سرعت پیشروی کمباین، ارتفاع شانه برش، سواد راننده کمباین، نامناسب بودن کمباین­های موجود برای ارقام پر محصول، ایجاد پشته در مزرعه جهت آبیاری کرتی، و آموزش ناکافی کشاورز و راننده کمباین دانست.  از بین عوامل فوق به جز تعدد قطعات زمین و عمر کمباین، بقیه موارد با آموزش رانندگان کمباین و کشاورزان و اعمال مدیریت صحیح و نظارت در برداشت و معاینه فنی کمباین­ها قابل پیش­گیری است.  همچنین تسطیح و یکپارچه سازی اراضی و خارج کردن کمباین­های فرسوده باعث کاهش ضایعات گندم می­شود.