نقش کارست ژیپسی در انتقال آلاینده ها از سد باطله معدنی آق دره- تکاب

سد باطله آق دره که در ۲۳ کیلومتری شمال تکاب در استان آذربایجان غربی واقع شده است، به منظور انباشت باطله معدنی مورد استفاده قرار می گیرد. این سد در ساختگاهی احداث شده است که به علت وجود ژیپس در پی و بخش هایی از مخزن آن، ساختگاهی ویژه از دیدگاه ژئوتکنیک و مسائل زیست محیطی است و شایسته توجه خاص است. اگرچه تاکنون، ساختن سد روی ساختگاه ژیپسی منع نشده است، اما رفتار ژیپس در برابر آب ناشی از خاصیت انحلال آن همواره تهدیدبرانگیز، آسیب پذیر و هشداردهنده بوده است. در بخش هایی از کف مخزن و پی سد باطله آق دره، بخش گچی سازند قم قرار دارد که ویژگی های کارست مجرایی را داراست. در این مطالعه با استفاده از نتایج پایش زیست محیطی سد باطله و اندازه گیری بعضی از مشخصه های هیدروژئولوژی و هیدروژئوشیمی و بررسی های ژئوفیزیک به روش RI، نقش بخش گچی سازند قم در انتقال آلاینده سیانیدی سد باطله آق دره مورد مطالعه قرار گرفته است. محدوده مورد بررسی از نظر زمین ساخت منطقه ای فعال است. چشمه ها و مجاری انحلالی کارستی در بخش گچی سازند قم نیز در راستای شکستگی های موجود شکل گرفته اند. این مجاری نقش کنترل کننده ای بر جهت جریان آب زیرزمینی دارند و به دلیل توسعه آنها در ژیپس های پی و مخزن سد و ایجاد یک آبفروچاله در بخش جنوب غربی مخزن سد باطله، نشت آلاینده به پایین دست از طریق این مجاری انحلالی صورت گرفته است و موجب ارتباط هیدرولیکی بین بخش جنوب غربی مخزن سد باطله و چشمه های کارستی پایین دست شده اند.