تحلیل گفتمان ایدئولوژی در لایه های سبکی غزلیات مدحی حافظ
محل انتشار: دو فصلنامه ادب فارسی، دوره: 12، شماره: 1
سال انتشار: 1401
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 169
فایل این مقاله در 22 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد
- صدور گواهی نمایه سازی
- من نویسنده این مقاله هستم
استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:
شناسه ملی سند علمی:
JR_ADFA-12-1_001
تاریخ نمایه سازی: 14 دی 1401
چکیده مقاله:
اگرچه مدح به مثابه وصله ناجوری در دیوان لسان الغیب، بر چشم و طبع حافظ دوستان گرانی می کند، و نیز درست است که ماهیت مدح در مغایرت با مرام رندی و مشرب آزاده خویی حافظ قرار می گیرد، اما خواه ناخواه باید پذیرفت که پای مدح به دیوان حافظ رند هم باز شده و آن را در معرض انواع قضاوت های منتقدان نهاده است. مسئله اصلی این تحقیق، خوانشی دوباره و بدون پیش داوری از غزلیات مدحی حافظ با رویکرد سبک شناسی انتقادی با هدف کشف سازوکار گفتمانی پنهان در لایه های سبکی چهارگانه زبانی، نحوی، بلاغی و گفتمانی این غزلیات بوده است. به منظور انجام این تحقیق از روش ترکیبی (توصیفی، تحلیلی، آماری) برای بررسی ۵۴ غزل مدحی منتخب دیوان حافظ استفاده شد و این نتایج به دست آمد: در لایه زبانی، غلبه رمزگان رندی دووجهی و کاربرد کمتر شاخص های شخصی، واژگان حسی و واژگان خاص که لازمه شعر مدحی است، از رنگ و بوی مدح در غزلیات مدحی حافظ به میزان زیادی کاسته است؛ در لایه نحوی، وجهیت عاطفی و تمنایی که مناسبت بیشتری با مدح دارد، فراوانی بسیارکمی دارد؛ در اگرچه مدح به مثابه وصله ناجوری در دیوان لسان الغیب، بر چشم و طبع حافظ دوستان گرانی می کند، و نیز درست است که ماهیت مدح در مغایرت با مرام رندی و مشرب آزاده خویی حافظ قرار می گیرد، اما خواه ناخواه باید پذیرفت که پای مدح به دیوان حافظ رند هم باز شده و آن را در معرض انواع قضاوت های منتقدان نهاده است. مسئله اصلی این تحقیق، خوانشی دوباره و بدون پیش داوری از غزلیات مدحی حافظ با رویکرد سبک شناسی انتقادی با هدف کشف سازوکار گفتمانی پنهان در لایه های سبکی چهارگانه زبانی، نحوی، بلاغی و گفتمانی این غزلیات بوده است. به منظور انجام این تحقیق از روش ترکیبی (توصیفی، تحلیلی، آماری) برای بررسی ۵۴ غزل مدحی منتخب دیوان حافظ استفاده شد و این نتایج به دست آمد: در لایه زبانی، غلبه رمزگان رندی دووجهی و کاربرد کمتر شاخص های شخصی، واژگان حسی و واژگان خاص که لازمه شعر مدحی است، از رنگ و بوی مدح در غزلیات مدحی حافظ به میزان زیادی کاسته است؛ در لایه نحوی، وجهیت عاطفی و تمنایی که مناسبت بیشتری با مدح دارد، فراوانی بسیارکمی دارد؛ در لایه بلاغی، ابتکار و تلاش چندانی برای ابداع ابزارهای بلاغی به منظور تایید و تاکید گفتمان مدحی به چشم نمی آید؛ در لایه گفتمانی اولویت با کنش های تصریحی و ترغیبی است که آن هم در خدمت تبلیغ ارزش های گفتمانی حافظ (و نه ممدوح) قرار می گیرد؛ بنابراین، می توان نظر داد که تفاوت معنی داری در هیچ یک از لایه های سبکی و گفتمانی غزلیات مدحی حافظ با سایر غزلیات او وجود ندارد و مجموع این عوامل باعث کم رنگ شدن مدح و خاصیت مداحی در شعر حافظ بوده است. لایه بلاغی، ابتکار و تلاش چندانی برای ابداع ابزارهای بلاغی به منظور تایید و تاکید گفتمان مدحی به چشم نمی آید؛ در لایه گفتمانی اولویت با کنش های تصریحی و ترغیبی است که آن هم در خدمت تبلیغ ارزش های گفتمانی حافظ (و نه ممدوح) قرار می گیرد؛ بنابراین، می توان نظر داد که تفاوت معنی داری در هیچ یک از لایه های سبکی و گفتمانی غزلیات مدحی حافظ با سایر غزلیات او وجود ندارد و مجموع این عوامل باعث کم رنگ شدن مدح و خاصیت مداحی در شعر حافظ بوده است.
کلیدواژه ها:
نویسندگان
نرگس اسکویی
دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران
مراجع و منابع این مقاله:
لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :