نقد و بررسی کتاب جامع زبان شناسی فارسی

یکی از اقبال های بزرگ ما ایرانیان این بوده است که از دیرباز، یعنی از حدود اواسط قرن سوم هجری بدین سو، زبان گفتار و زبان نوشتارمان (شامل زبان دیوانی و زبان علم و زبان ادبیا ت) به هم نزدیک بوده است، و این پیوند طی قرن ها و مخصوصا در یک قرن اخیر هرچه بیشتر و مستحکم تر شده است. چنین وحدتی میان گونه های زبانی فوق، از یک سو زبان فارسی را به مرور مبدل به یکی از قوی ترین مولفه های هویت ملی ایرانیان کرده و از سوی دیگر امکان هرچه بیشتر معیارشدن آن را فراهم آورده است. اما گرایش و عادت نویسندگان و محققان ایرانی به ارائه تحقیقات خود صرفا از طریق زبان فارسی، خاصه در یک قرن اخیر، به رغم فواید عظیمی که برای ما داشته، سبب شده است تا زبان فارسی و پژوهش های دانشمندان ایرانی تا حد زیادی مهجور و منزوی باقی بماند و چنانکه باید در چشم جهانیان ظاهر نشود. روشنفکران ایرانی همواره از خود پرسیده اند که چرا ادبیات معاصر امریکای لاتین یا مصر یا ترکیه در دنیا شناخته شده تر و بسیار مطرح تر از ادبیات معاصر فارسی است، درحالی که کیفیت هنری ادبیات معاصر فارسی دست کمی از آثار آن زبان ها ندارد؟ شاید یکی از علل این عقب ماندگی را باید در همین انزوای زبان فارسی و درنتیجه در مهجورماندن فرهنگ ایرانی در میان زبان ها و ادبیات جهانی جستجو کرد. نویسندگان و پژوهشگران ما در این یک قرن اخیر عادت به فعالیت در حلقه بسته زبان فارسی برای مخاطبان خاص و محدود خود داشته اند و کمتر حاضر بوده اند تا پا از این دایره بسته فراتر نهند و برای مخاطبان وسیع تری سخن بگویند و بنویسند. یکی از راه های بیرون آمدن از این انزوا و شناساندن خود به جهانیان بی گمان این است که زبان های غربی و مخصوصا انگلیسی را به خوبی فرا بگیریم و از این طریق به فرهنگ جهانی متصل بشویم و خود را بیشتر به جهانیان معرفی کنیم. این عمل چند فایده دیگر هم دارد، من جمله اینکه ما را ناچار می سازد تا از حیث سطح دانش و استفاده از روش شناسی علمی و آشنایی با آخرین تحقیقات نظری در هر حوزه، خود را تا بالاترین سطوح جهانی بالا بکشیم، دیگر و مهم تر اینکه باعث می شود تا پژوهش های ارزش مندی را که به زبان فارسی نگاشته شده است و محققان غربی به علت ناآشنایی با زبان فارسی از وجود آنها نامطلع بوده اند، به ایشان معرفی کنیم و آنها را هرچه بیشتر متوجه اهمیت و قدرت جامعه علمی فارسی زبان سازیم. غالب نویسندگان مقاله های این مجموعه ایرانی هستند و این از مهم ترین ویژگی های آن است زیرا این نویسندگان علاوه بر آشنایی با جدیدترین مباحث علمی و تحقیقات نظری در حوزه تخصصی خودشان، با زبان فارسی و مآخذ نگاشته شده به این زبان نیز آشنایی کامل داشته و از معرفی و نقد آنها، جز در مواردی، فروگذار نکرده اند. درواقع، آنچه این کتاب را تا حد زیادی از آثار مشابه محققان غربی متمایز و نسبت به آنها برجسته می سازد، همین آشنایی بی واسطه نویسندگانش با زبان فارسی و با مآخذ گوناگون و متعدد نگاشته شده به زبان فارسی است. ناگفته نماند که نویسندگان مجموعه حاضر غالبا از صاحب نظران حوزه کار خود هستند، به حدی که بسیاری از فصل های آن را می توان زبده مطالعات مربوط به موضوع هر فصل دانست. در این نوشتار، به اختصار به معرفی مقاله های مجموعه حاضر می پردازیم و از بعضی اشکالات ویرایشی آن سخن می گوییم.