ارزیابی تنوع ژنتیکی لاین های ذرت (Zea mays L.) تحت شرایط نرمال و تنش شوری

ذرت به عنوان یکی از محصولات غذایی اصلی و علوفه ای، علاوه بر دارا بودن عملکرد دانه و زیستی بالا، از اهمیت ویژه ای در تامین کربوهیدرات، روغن خوراکی و انرژی تجدیدپذیر برخوردار است که در طیف وسیعی از شرایط آب و هوایی کشت می شود و نسبتا به شوری حساس است. تولید گیاهان متحمل به تنش شوری جهت پاسخ به تقاضای روزافزون مواد غذایی از طریق کشاورزی پایدار امری اجتناب ناپذیر است. در این پژوهش، تنوع ژنتیکی ۸۶ لاین ذرت با استفاده از صفات مورفولوژیک در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار، تحت شرایط نرمال و تنش شوری سدیم کلراید در سطح شوری dS/m ۸ در شرایط گلدانی بررسی شد. نتایج نشان داد که تنش شوری منجر به کاهش معنی دار میانگین صفات عملکرد دانه، طول، عرض و سطح برگ پرچم، ارتفاع بلال اصلی، زاویه برگ، قطر ساقه، نسبت پتاسیم به سدیم، محتوای نسبی آب برگ و تعداد ردیف دانه بلال شد. در مقابل، تنش شوری سبب افزایش بسیار معنی دار میانگین صفات روز تا ظهور گل­تاجی و روز تا ظهور کاکل نسبت به شرایط نرمال شد. نتایج تجزیه رگرسیون گام به گام به کمک آماره Cp مالوس و تجزیه علیت نشان داد که تحت شرایط نرمال، صفات تعداد دانه در ردیف، وزن صد دانه، عرض دانه و تعداد کل برگ، و تحت شرایط تنش شوری، صفات تعداد دانه در ردیف، عمق دانه، وزن چوب بلال و قطر بلال، مهم ترین صفات تاثیرگذار بر عملکرد دانه بودند. میزان اشتراک بالای این صفات در تحلیل عاملی، در راستای تایید این نتایج بود. در روش تحلیل عاملی، با استفاده از روش تجزیه و تحلیل موازی و معیار ساختار بسیار ساده (VSS)، تعداد چهار عامل پنهانی در هر دو شرایط نرمال و تنش شوری تعیین شد که به ترتیب ۶۰ و ۶۵ درصد از تنوع کل لاین های ذرت را توجیه کردند. تجزیه خوشه ای به روش حداقل واریانس وارد با در نظر گرفتن تعداد سه خوشه به عنوان تعداد بهینه خوشه ها بر اساس روش های آرنج، سیلوئت و آماره Gap در هر یک از شرایط نرمال و تنش شوری انجام گرفت. بر اساس مقایسه میانگین خوشه ها تحت شرایط تنش شوری و نیز به کمک بای پلات به دست آمده از تجزیه به مولفه های اصلی، می توان والدین مناسب را از بین لاین های موجود در خوشه های اول و سوم انتخاب و از تلاقی های هدفمند بین آن ها از پدیده هایی همچون هتروزیس و تفکیک متجاوز استفاده و به هیبریدهای ذرت متحمل به تنش شوری و ویژگی­های مهم زراعی اصلاح شده دست یافت.