پنج سال پس از طغیان بزرگ مسمومیت با الکل متانول در رفسنجان

سخن سردبیر Editorial مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان دوره هفدهم، اردیبشهت ۱۳۹۷، ۱۸۶-۱۸۵   پنج سال پس از طغیان بزرگ مسمومیت با الکل متانول در رفسنجان Five Years after methanol mass poisoning outbreak in Rafsanjan   محسن رضائیان[۱]،[۲]   در خردادماه سال ۱۳۹۲ مصادف با ماه می سال ۲۰۱۳ میلادی یک طغیان (outbreak) بزرگ ناشی از مسمومیت با الکل متانول در شهر رفسنجان رخ داد. هدف از نگارش این سخن سردبیری، بررسی این نکته مهم می باشد که چگونه پس از پنج سال، جنبه های مختلف این طغیان در قالب مقالات علمی، منتشر و در اختیار جامعه علمی ایران و جهان قرار گرفته است؟ پاسخ به این سوال از آن جهت حائز اهمیت است که مشخص می نماید با توجه به وسعت طغیان و عواقب ناشی از آن، آیا مطالعات علمی لازم در خصوص مشخص نمودن عوامل، مدیریت و پیشگیری از رخداد موارد مشابه در آینده به عمل آمده است یا خیر [۱]. برای پاسخگویی به سوال فوق، جستجوی نسبتا جامعی در منابع علمی منتشر شده به زبان انگلیسی و فارسی به عمل آمد که منتج به شناسایی سه مقاله مرتبط به زبان انگلیسی و یک مقاله مرتبط به زبان فارسی گردید. آنچه در ادامه می آید شرح مختصری از این چهار مطالعه بوده و نتیجه گیری نهایی بر عهده خوانندگان فرهیخته می باشد. نخستین مقاله انگلیسی در سال ۲۰۱۵ میلادی توسط حسنیان مقدم و همکاران در مجله معتبر Journal of Public Health از انتشارات آکسفورد با ضریب تاثیر ۱۲۵/۲ منتشر شد. وابستگی سازمانی یکی از هفت نویسنده این مقاله، به دانشگاه علوم پزشکی کرمان و وابستگی های سازمانی سایر نویسندگان، مربوط به مراکز مختلف علمی و پژوهشی مستقر در تهران بود [۲]. در این مقاله، تاریخ دقیق طغیان از ۲۹ ماه می تا ۳ ماه ژوئن گزارش شده است. تعداد کل مبتلایان، ۶۹۴ نفر عنوان شده است که ۳۶۱ نفر از آنها در شهر رفسنجان و ۳۳۳ نفر دیگر، در سایر شهرهای استان کرمان و یزد تحت مداوا قرار گرفتند و تعداد مرگ و میر ناشی از این طغیان، هشت نفر گزارش شده است. در این مقاله، به نقش ارسال پیامک و برنامه رادیویی محلی در پیدا کردن موارد مسمومیت پرداخته شده است و در انتها به ضرورت تدوین یک دستورالعمل ملی برای مدیریت طغیان های بزرگ مسمومیت با متانول اشاره شده است [۲]. مقاله دوم انگلیسی نیز در سال ۲۰۱۵ توسط خدادادی زاده و همکاران در مجله Journal of Occupational Health and Epidemiology از انتشارات دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان منتشر شد. نویسنده اول این مقاله از دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان و دو نویسنده دیگر از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بودند [۳]. این مطالعه با هدف تعیین اثر بخشی فعالیت های به عمل آمده در بیمارستان حضرت علی ابن ابیطالب (ع) شهر رفسنجان به منظور مدیریت ۳۶۱ مورد مسمومیت با الکل که به این بیمارستان مراجعه کرده بودند، انجام شد. روش جمع آوری داده ها با استفاده از بررسی مدارک موجود و مصاحبه عینی و مستقیم با مسولین درگیر در مدیریت این طغیان در بیمارستان و معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان صورت پذیرفته است. در این مطالعه و در مدیریت طغیان، از چهار عامل هماهنگی (Coordination)، ارتباط (Communication)، کنترل (Control) و دستور (Command)، وضعیت عامل ارتباط نسبت به سایر عوامل، جایگاه مهم تری داشت. همچنین، از چهار عامل تخصص (Specialty)، وسایل (Stuff)، پرسنل (Staff) و فضا (Space)، عملکرد پرسنل قابل قبول گزارش گردید. نهایتا، از سه عامل حمل و نقل (Transport)، درمان (Treat) و تریاژ (Triage)، دو عامل حمل و نقل و درمان در حد قابل قبولی گزارش گردید [۳]. سومین مقاله انگلیسی در سال ۲۰۱۷ میلادی توسط میرزایی و همکاران در مجله Internal Medicine and Medical Investigation Journal از انتشارات Mehrabani منتشر شده است. تمامی پنج نویسنده این مقاله مرتبط با دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان بودند [۴]. این مقاله به بررسی یافته های بالینی و آزمایشگاهی ۲۵۲ مورد از موارد مسمومیت به الکل مراجعه کننده به بیمارستان حضرت علی ابن ابیطالب (ع) رفسنجان می پردازد. مهم ترین یافته های این مطالعه، وجود اختلالات بینایی (Visual disturbance) در ۷/۳۹ درصد و علائم گوارشی (Gastrointestinal symptoms) در ۱/۷ درصد از مجموع موارد بود. همچنین در این مطالعه، روند کاهش pco۲ با کاهش pH در بیمارانی که جان سالم به در بردند، مشاهده شد. در حالی که عکس این روند در بیمارانی که جان خود را از دست دادند، مشاهده شد. همچنین، پذیرش سریع و بهبود شرایط تنفسی ناشی از اسیدوز متابولیک (Metabolic acidosis) رابطه مستقیمی با نجات جان بیماران داشت [۴]. بالاخره، تنها مقاله فارسی نیز در سال ۱۳۹۳ هجری شمسی برابر با ۲۰۱۵ میلادی توسط حق دوست و همکاران در مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان منتشر گردید. از بین نویسندگان، تنها یک نویسنده وابستگی سازمانی به دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان داشت و سایر نویسندگان وابستگی سازمانی به دانشگاه علوم پزشکی کرمان داشتند [۵]. هدف این مطالعه، بررسی علل مصرف مشروبات الکلی در شهرستان رفسنجان بود. بخشی از اطلاعات این مطالعه توسط پرسشنامه تنها از ۸۰ نفر از مسمومین با الکل جمع آوری شد و بخش دیگر به صورت مصاحبه وسیع با ۲۴ نفر از افراد درگیر (متخصصان، مسولین و افراد مسموم) به دست آمد. نتایج مطالعه نشان داد که ۹۰ درصد از مسمومین تحت مطالعه، دلیل مصرف الکل را بیکاری و نداشتن سرگرمی اعلام کرده اند. همچنین، نتایج نشان داد که در برخی از زیرگروه های جامعه، مادی گرایی و فردگرایی، تبدیل به باورها و ارزش های قابل قبول شده اند و شبکه های مجازی و ماهواره ها به ضعف های اجتماعی دامن می زنند [۵].   References [۱] Rezaeian M. Are scientific articles in health domain published based on the bulk of the existing problems? JRUMS ۲۰۱۶; ۱۵ (۲):۱۷۹-۱۸۴. [۲] Hassanian-Moghaddam H, Nikfarjam A, Mirafzal A, Saberinia A, Nasehi AA, Masoumi Asl H, et al. Methanol mass poisoning in Iran: role of case finding in outbreak management. J Public Health (Oxf) ۲۰۱۵; ۳۷(۲):۳۵۴-۹. [۳] Khodadizadeh A, Jahangiri K, Sharifian S. Hospital surge capacity management of methanol poisoning in an iranian hospital: a case-study in Rafsanjan, Iran. J Occupational Health Epidemiol (JOHE) ۲۰۱۵; ۴(۱): ۹-۱۸. [۴] Mirzaee V, Riahi Z, Sharifzadeh Z, Kardoust Parizi M, Adinehpour A. Survey on methanol poisoning epidemic in rafsanjan city in year ۲۰۱۳. Inter Med and Medical Investingation J ۲۰۱۷; ۲(۳): ۸۴-۹. [۵] Haghdoost AA, Emami M, Esmaili M, Soberinia A, Nezhad Ghaderi M, Mehrolhassani MH. Survey the status and causes of alcohol consumption: A case study of the epidemic alcohol poisoning in Rafsanjan in ۲۰۱۳. JRUMS ۲۰۱۵; ۱۳(۱۰): ۹۹۱-۱۰۰۶.     [۱]- استاد گروه آموزشی اپیدمیولوژی و آمار زیستی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، رفسنجان، ایران     تلفن: ۳۱۳۱۵۱۲۳-۰۳۴، دورنگار: ۳۱۳۱۵۱۲۳-۰۳۴، پست الکترونیکی: moeygmr۲@yahoo.co.uk، ارکید:  ۰۰۰۰-۰۰۰۳-۳۰۷۰-۰۱۶۶ [۲]- استاد مرکز تحقیقات محیط کار، دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، رفسنجان، ایران