زیست شناسی مگس گال زای جوانه نی Lipara lucens (Diptera: Chloropidae) در منطقه ی ارومیه، ایران

چکیده نی، Phragmites australis (Cav.) Trin. ex Steudel (Poacae) گیاهی دائمی، ریزوم دار و علفی است که انتشار جهانی داشته و توانایی رشد در بسیاری از زیستگاه ها را دارد. برخی از ویژگی های زیستی مگس تک خوار و گال زای جوانه نی Lipara lucens Meigen (Diptera: Chloropidae) در طول سال های ۱۳۹۱-۱۳۹۰ در اطراف ارومیه (آذربایجان غربی-ایران) مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج این بررسی نشان داد که مگس گال زای جوانه نی دارای یک نسل در سال بوده و به صورت لارو کامل در درون گال زمستان گذرانی می کند. رشد و نمو تمام مراحل لاروی و دوره شفیرگی در درون گال انجام می شود. ظهور حشرات کامل از دهه اول خرداد ماه آغاز و تا هفته اول تیر ماه ادامه می یابد. حشرات کامل در طول دوره زندگی شان بطور متناوب جفت گیری کرده و بعد از آن مگس های ماده تخم های خود را به صورت انفرادی در روی ساقه و برگ بوته های نی قرار می دهند. توان تخم گذاری هر مگس ماده ۸/۱۹±۴/۸۷ (دامنه:۱۲۱-۵۹) عدد محاسبه شد. دوره رشد و نمو جنینی در شرایط طبیعی ۸/۱±۵/۱۰ (دامنه: ۱۳-۸)روز طول می کشد. بعد از تفریخ تخم ها، لاروهای جوان به راس ساقه ی نی منتقل شده و با ورود به داخل جوانه نی و جویدن آن خود را به نقاط رویشی جوانه می رسانند. این مگس دارای دوره ی رشد و نمو طولانی با ۳ سن لاروی است. مدت این دوره بیش از ۱۰ ماه در درون گال طول می کشد. لاروهای کامل مگس تا اواخر اردیبهشت ماه سال بعد در درون گال باقی می مانند شفیره شدن لاروها در درون گال از اواخر اردیبهشت ماه آغاز و بسته به شرایط طبیعی، دوره ی شفیرگی ۳/۵±۷/۱۹ (دامنه ۲۶-۱۵)روز طول می کشد. حشرات کامل نسل جدید از اواسط اردیبهشت ظاهر می شوند. بررسی پارازیتوئیدهای مگس گال زای جوانه نی نشان داد که لاروهای این مگس بوسیله زنبورهای Polemochartus liparae (Giraud, ۱۸۶۳) (Hymenoptera: Braconidae) و Tetrastichus legionarius Giraud, ۱۸۶۳ (Hymenoptera: Eulophidae) در منطقه ارومیه پارازیته می شوند. زنبور P. liparae رایج ترین پارازیتوئید مگس گال زای نی در منطقه بوده و نزدیک به ۴۸ درصد لاروها را پارازیته می کند. هر دو گونه پارازیتوئید برای اولین بار از ایران گزارش می شوند. بعلاوه، نمونه هایی از حشرات کامل مگس Cryptonevra flavitarsis Meigen, ۱۸۳۰ (Diptera: Chloropidae) از درون گال های مگس L. lucens به دست آمد.