اثرات COVID-۱۹ بر منابع آب و فاضلاب و پیامدهای محیط زیستی آن (مطالعه موردی شهر مشهد)

شیوع COVID-۱۹ باعث مشکلات محیط زیستی زیادی، از جمله افزایش زباله های پزشکی و پسماندهای خانگی، افزایش مصارف شوینده ها، کاهش بازیافت زباله و آلودگی منابع آبهای سطحی و زیرزمینی از طریق ورود فاضلاب های آلوده و انتقال شیرابه و همچنین افزایش تقاضا و مصرف آب در بخش خانگی شده است. RNA ویروس COVID-۱۹ در مدفوع، ادرار و فاضلاب ها در مناطق مختلف دنیا دیده شده و در حقیقت فاضلاب بیمارستان ها، به ویژه واحدهای بیماری های عفونی، حاوی ویروس همه گیرCOVID-۱۹ است. بنابراین، شناخت و بررسی این ویروس در فاضلاب ها به منظور حفاظت از کیفیت منابع آبی ضروری است. این پژوهش، بر اساس مرور بیش از ۲۰۰ مورد ادبیات علمی منتشر شده در رابطه با ویروس کرونا انجام شد. برای این منظور، از کلیدواژه های "آلودگی منابع آب و فاضلاب توسط ویروس کرونا"، "اثرات محیط زیستی ویروس کرونا"، "اثرات شاخص های فیزیکی و شیمیایی فاضلاب بر بقای ویروس کرونا"و "تعداد مبتلایان و فوت در اثر ویروس کرونا" استفاده شد. همچنین داده های میزان مصرف کمی آب در بخش های مختلف (مسکونی و غیرمسکونی) شهر مشهد و غلظت شاخص های فیزیکی و شیمیایی فاضلاب مانند دما (T)، pH، مواد جامد معلق (TSS)، کل مواد جامد (TS) و آمونیاک، مربوط به تصفیه خانه های خین عرب و پرکندآباد مشهد، از شرکت آب و فاضلاب مشهد به دست آمد. دیاگرام های موردنیاز و اثرات محیط زیستی و آلودگی منابع آب به COVID-۱۹ و تغییرات پارامترهای فیزیکی و شیمیایی فاضلاب موثر بر بقای COVID-۱۹ در فاضلاب، تجزیه و تحلیل شد. شیوع ویروس کرونا در سطح جهان اثرات منفی زیادی بر محیط زیست و منابع آب و فاضلاب داشته و سبب افزایش مصرف آب (در بخش مسکونی) و تولید فاضلاب بیشتر شده است. تا دی ماه ۱۴۰۰ (ژانویه ۲۰۲۲)، در سطح جهان، ایران و استان خراسان رضوی به ترتیب بیش از ۳۱۲ میلیون نفر، ۶ میلیون نفر و ۷۵ هزار نفر مبتلا و بیش از ۵/۵ میلیون نفر، ۱۳۳هزار نفر و ۱۱ هزار نفر در اثر شیوع ویروس کرونا فوت شده اند. به طور کلی، تاثیر غلظت شاخص های فیزیکی و شیمیایی فاضلاب بر میزان غلظت و بقای COVID-۱۹ در جهان (به خصوص در تصفیه خانه کوازولوناتال آفریقای جنوبی) اثبات شده است. بررسی نتایج این پژوهش نشان داد که پارامترهای هر فاضلاب و بقا و غلظت COVID-۱۹ به ویژگی های منشا فاضلاب بستگی دارد که در پژوهش های مربوط به اپیدومیولوژی فاضلاب باید به آن توجه ویژه کرد. تغییرات غلظت شاخص های فیزیکی و شیمیایی فاضلاب تصفیه خانه های مشهد (پرکندآباد و خین عرب) نشان داد، غلظت برخی از شاخص های فاضلاب افزایش داشته است که دلیل آن را می توان به ورود زیادی مواد آلی و شیمیایی و مواد جامد (معلق، محلول و فرار) مثل مواد شوینده و ضدعفونی کننده، مواد دارویی و ضایعات بیمارستانی و درمانی به فاضلاب، بعد از شیوع COVID-۱۹ نسبت داد. شیوع ویروس کرونا در جهان نه تنها باعث مبتلا و فوت شدن افراد زیادی شده است، بلکه مصرف آب در بخش مسکونی افزایش و در بخش غیرمسکونی کاهش یافته است. غلظت برخی از شاخص های فیزیکی و شیمیایی فاضلاب مانند TS،  pHو آمونیاک بر غلظت، بقا و ماندگاری ویروس کرونا در فاضلاب موثر است. بنابراین با تعیین غلظت این شاخص ها در فاضلاب در زمان های مختلف و نظارت بر تغییرات آن، می توان به بقای ویروس COVID-۱۹ در فاضلاب، میزان مبتلایان و آلودگی هر منطقه به ویروس پی برده و COVID-۱۹ را کنترل و میزان آلودگی و ابتلا را مدیریت کرد.