حیات و مرگ تمدن ها از دید قرآن

بررسی سیر تحولات تمدن ها از شکل گیری تا زوال آنها نشان می دهد که جوامع در درون خود مدام در حال تغییر و دگرگونی هستند.در طول تاریخ، تمدن­های بسیاری تکوین یافته، رشد کرده و نهایتا به افول گرائیده­اند. از این رو، چند پرسش اساسی مطرح می گردد؛ آیا افول و مرگ تمدن ها امری حتمی است؟ چه چیزی موجب می­شود که تمدنی دیگر یارای ماندن نداشته باشد و نتواند ادامه دهد ؟ اندیشمندان بسیاری در حوزه­ی فلسفه­ی تاریخ در صدد پاسخ برآمده­اند. آموزه­های دینی نیز بر مطالعه و تامل نسبت به سرنوشت جوامع و امت های پیشین تاکید دارد و مومنان و اهل تحقیق را به عبرت آموزی و تامل و تدبر در احوال امت­ها فرامی خواند. در این نوشتار نیز تلاش شده است علاوه بر بررسی نگاه قرآن به مقوله­ی حیات و مرگ جوامع و تمدن­ها، به آرای صاحب نظران این حوزه نیز نظری افکنده شود. در کل، قرآن به فرجام جوامع انسانی و تمدن ها دو نوع نگاه جزئی و کلی نگر دارد. در نگره ی جزئی، جوامع هریک مراحلی دارند که از زایش آنها شروع و پس از فراز و فرودهایی نهایتا به مرگ آنها ختم می­گردد؛ مرگی که البته از نظر قرآن امری حتمی و ناگزیر نیست. در نگاه کلی نگر، جوامع و تمدن ها یک حرکت خطی تکاملی دارند که در مسیر نهایتی مطلوب، به جامعه و تمدنی آرمانی می رسند و بدین ترتیب، تمدن ها و جوامع انسانی پایانی خوش و نوید بخش می­یابند.