ارزیابی عملکرد وش، اجزای آن و برخی خصوصیات ریخت شناختی، کیفیت الیاف و تحمل به پژمردگی ورتیسیلیومی ژنوتیپ ها و ارقام جدید پنبه در استان گلستان

چکیده:سابقه و هدف: پنبه ازمهم ترین محصولات زراعی است ودر سال زراعی۹۷-۱۳۹۶ سطح برداشت، میزان تولیدپنبه کشور به-ترتیب۷۰۸۰۰ هکتار، پنبه در کشور۱۶۵۲۹۵ تن و عملکرد در هکتارپنبه اراضی آبی و دیم کشور به ترتیب۲۳۸۶ و ۸۳۸ کیلوگرم در هکتار بوده است. ارقام گیاهی مهم ترین دستاورد پژوهش های به نژادی هستند. معرفی ارقام جدید پنبه با هدف افزایش عملکرد، زودرسی، مقاومت به تنشهای زنده و غیرزنده انجام میگیرد. ارزش زراعی و مصرف ارقام جدید باید قبل از معرفی به کشاورزان با آزمون تعیین ارزش زراعی و مصرف(VCU) با ارقام رایج مقایسه و ارزیابی شده و ارقام جدید برتر معرفی می گردند. در کشورهای مختلف، سیستم پیشرفته ای برای ثبت و تجاری سازی ارقام جدید گیاهان زراعی ازطریق اجرای آزمونVCU وجود دارد و در کشور ما نیز موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال مسئول اجرای این آزمون تعیین شده است. عملکرد وش و اجزای آن و زودرسی و کیفیت الیاف مهم ترین جنبه های زراعی و مصرف ارقام پنبه می باشند. بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی پنبه مهم ترین بیماری پنبه در استان گلستان است. باوجود ارقام پنبه جدیدی که اصلاح و معرفی شدهاند، همچنان عمده سطح زیر کشت پنبه کشور به رقم ورامین اختصاص دارد که حدود۶۰ سال از معرفی آن میگذرد. باتوجه به حساسیت این رقم به بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی و بروز این بیماری در استان گلستان با رقم ساحل که متحمل به این بیماری است جایگزین گردید ولی باتوجه به قدیمی و دیررس بودن و عملکرد وش پائین رقم ساحل بنابراین در سال های اخیر ارقام جدید پرمحصول و زودرس و متحمل به بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی پنبه مانند ارقام گلستان و لطیف توسط موسسه تحقیقات پنبه کشور اصلاح و معرفی شده اند. این پژوهش به منظور تعیین ارزش زراعی و مصرف(VCU) ارقام و ژنوتیپ های جدید پنبه در شرایط استان گلستان با هدف تجاری سازی ارقام جدید پنبه اجراشد.مواد و روش ها: به منظور ارزیابی ارزش زراعی و مصرف(VCU) ژنوتیپ های جدید پنبه SB۳۵و T۳ در مقایسه با ارقام حکمت، ساجدی، ارمغان، گلستان و ساحل در استان گلستان عملکرد وش و اجزای آن و برخی خصوصیات ریخت-شناختی مرتبط و کیفیت الیاف و تحمل به پژمردگی ورتیسیلیومی در آزمایشی در سال های۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ در ایستگاه تحقیقات پنبه کارکنده موسسه تحقیقات پنبه کشور انجام شد. ارتفاع بوته، تعداد شاخه رویا و زایا، طول بلندترین شاخه رویا و شاخه زایای پنجم، تعداد و وزن قوزه، عملکرد وش، زودرسی، طول، یکنواختی، ظرافت، استحکام و کشش الیاف و شاخص بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی اندازه گیری شدند.یافته ها: نتایج نشان داد خصوصیات ریخت شناختی و وزن۳۰ قوزه و عملکرد وش در سال اول آزمایش بیش از سال دوم بود و زودرسی در سال دوم بیش از سال اول بود. همچنین وزن۳۰ قوزه و عملکرد وش و خصوصیات تکنولوژیکی الیاف تعیین شده و تحمل نسبت به پژمردگی ورتیسیلیومی ژنوتیپ های جدید و ارقام مورد مطالعه تفاوت معنی دار داشتند. رقم تجاری جدید گلستان دارای بیشترین عملکرد وش بود و رقم تجاری قدیمی ساحل از بیشترین وزن۳۰ قوزه و طول، استحکام و کشش الیاف برخوردار بود. همچنین رقم تجاری جدید حکمت دارای ظریف ترین الیاف بوده و رقم تجاری جدید ساجدی از بیشترین تحمل نسبت به پژمردگی ورتیسیلیومی برخوردار بود.نیجه گیری: براساس نتایج این آزمایش و نظر به اهمیت تحمل به پژمردگی ورتیسلیومی ارقام پنبه برای کشت در استان گلستان رقم ساجدی برای معرفی و تجاری سازی به عنوان رقم جدید تجاری برای کشت در استان گلستان پیشنهاد می-گردد.