ارزیابی ژنتیکی صفت ماده گلی در خیار با استفاده از روش تجزیه میانگین نسل ها

سابقه و هدف: هیبریدهای ماده گل خیار از مزیت پرمحصول بودن برخوردار هستند؛ بنابراین صفت ماده گل بودن باید همواره در تولید ارقام هیبرید خیار مد نظر قرار گیرد. حداقل پنج ژن وجود دارد که بیان جنسیت ماده گلی را تحت تاثیر قرار می دهد. جهت اصلاح خیار برای تولید ارقام جدید با عملکرد بالاتر و کیفیت بهتر، استفاده از تنوع ژنتیکی و ژرم پلاسم این گیاه بشدت ضروری است. اطلاع از اهمیت و میزان اثرات ژنتیکی کنترل کننده توارث صفات می تواند به انتخاب روش مناسب اصلاحی گیاه بیانجامد. بنابراین تحقیق حاضر با هدف نحوه وراثت صفت ماده گلی و بررسی اثرات ژن های کنترل کننده در این صفت و دیگر اجزای عملکرد، در نتاج حاصل از تلاقی یک لاین ماده با یک لاین منتخب نر صورت گرفت تا در نهایت برنامه اصلاحی مناسبی اتخاذ شود. مواد و روش ها: به منظور ارزیابی ژنتیکی و برآورد وراثت پذیری صفت ماده گلی در خیار، هفت نسل (P۱, P۲, F۱, F۲, BC۱, BC۲, F۳) از تلاقی دو لاین ماده گل N۱۰ و نرگل A۱۱ تهیه و صفات تعداد گل ماده، تعداد گل نر، تعداد میوه در بوته، ارتفاع بوته و طول میانگره در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اندازه گیری شدند. جهت ایجاد جمعیت ها، آزمایش هایی در بهار و پاییز ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۷ طی سه مرحله در گلخانه ی دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان صورت گرفت و ارزیابی جمعیت ها در سال ۱۳۹۸ در مزرعه پژوهشی دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان انجام شد، سال اول به منظور تولید بذرهای هیبرید تلاقی بین دو لاین ماده گل N۱۰ و نرگل A۱۱ صورت گرفت، پس از تولید و کشت بذر هیبرید در مرحله دوم، خودگشنی و تلاقی برگشتی هیبرید با والدین انجام شد و جمعیت های F۲ و تلاقی های برگشتی با هر دو والد ایجاد شدند. در سال دوم، نمونه هایی از بذور نسل دوم به منظور خودگشنی و ایجاد جمعیت نسل سوم در گلخانه کشت شدند. در گلخانه از سیستم کشت هیدروپونیک استفاده و کوددهی و آبیاری گیاهان با فواصل زمانی منظم انجام شد. در سیستم کشت مزرعه ای مراحل داشت با استفاده از سیستم آبیاری قطره ای و مالچ پوششی جهت کاشت استفاده شد. تست نرمال بودن داده ها توسط آزمون چولگی و کشیدگی در نرم افزار SPSS و آنالیز داده ها توسط نرم افزار SAS انجام شد. مقایسه میانگین نسل ها نیز با استفاده از آزمونLSD در سطح احتمال ۵% و ۱% صورت گرفت.یافته ها: در مورد صفت ماده گلی تفاوت معنی داری بین نسل های مورد بررسی وجود داشت. بررسی آزمون های مقیاس نیز برای این صفت نشان داد که ممکن است آثار متقابل غیرآللی نیز در بین ژن های کنترل کننده این صفت وجود داشته باشد. برآورد پارامترهای ژنتیکی و انجام آزمون مقیاس مشترک نشان داد که برای تمامی صفات مورد مطالعه، انواع مختلفی از اپیستازی وجود دارد. نتایج نشان داد در مورد صفت تعداد گل ماده تمام آثار ژنتیکی معنی دار شد. برای صفات تعداد گل نر، تعداد میوه در بوته و طول میانگره، مدل شش پارامتری شامل تمامی آثار ژنتیکی به غیر از اپیستازی غالبیت-غالبیت، کنترل صفات را به عهده داشت، در حالی که برای صفت ارتفاع بوته، مدل شش پارامتری شامل تمام آثار ژنتیکی بدون اپیستازی افزایشی-افزایشی بهترین مدل ژنتیکی توجیه کننده تنوع بود. نتیجه گیری: ارزیابی وراثت پذیری و درجه غالبیت نشان داد واریانس افزایشی در صفات تعداد گل ماده و تعداد میوه دارای اهمیت بیشتری بود به این معنی که می توان برای اصلاح این صفات در جمعیت مورد مطالعه ژنوتیپ های برتر را انتخاب کرد.