توسعه مدل عامل بنیان با هدف بررسی سیاست های مدیریت منابع آب زیرزمینی؛ مطالعه موردی آبخوان دامغان

برداشت بیش از حد آب از سفره های زیرزمینی در نواحی خشک و نیمه خشک تهدید جدی برای منابع طبیعی و محیط زیست به شمار می آید. دشت ممنوعه بحرانی دامغان در سال های اخیر با افت سطح تراز آب زیرزمینی مواجه بوده است. در این مطالعه، برای شبیه سازی رفتار ذینفعان موثر در منطقه، از مدل عامل بنیان استفاده شده است. در ابتدا مدل عامل بنیان با توجه به ذینفعان کلیدی منطقه (کشاورزان مهم ترین مصرف کننده آب زیرزمینی در منطقه، شرکت آب منطقه ای و جهاد کشاورزی)، مشخصات، رفتار، خصوصیات محیط و نحوه تعامل بین عامل­ها و محیط (آبخوان دامغان) درنظر گرفته شده است. اطلاعات مربوط به چاه های بهره برداری و مشخصات کشت غالب منطقه مربوط به سال ۱۳۹۷ می باشد. به منظور شناسایی رفتار و خصوصیات عامل ها، بازدید از منطقه و مصاحبه با کارشناسان و کشاورزان صورت پذیرفته است. مشخصه ها، رفتارها و تعاملات عامل­ها با قوانین اگر-آنگاه یا عملگرهای منطقی بیان و یا با معادلاتی فرمول بندی شده است. سپس، سناریو های مدیریتی در منطقه مورد مطالعه، به مدت ۱۰ سال مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج حاکی از آن است که اجرای همزمان چهار طرح نصب کنتورهای هوشمند، تعدیل پروانه چاه ها، ترویج سیستم ­های نوین آبیاری و ایجاد شرکت های تعاونی تولید ضمن حفظ درآمد خالص کشاورزان منجر به کاهش برداشت آب به میزان ۴۴ درصد نسبت به سناریوی پایه می­ شود. همچنین، در اثر اجرای این ۴ طرح، روش آبیاری ۴۰۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی به آبیاری ­های تحت فشار تغییر می یابد.