ارزیابی یکپارچه سامانه های منابع آب مبتنی بر نگرش سیستمی

یکی از مهم ترین مراحل برنامه ریزی مدیریت یکپارچه منابع آب، ارزیابی سامانه های منابع آب است. آگاهی از کم و کیف منابع آب جزء پیش شرطهای اساسی برای مدیریت منابع آب محسوب می شود. ارزیابی یکپارچه یکی از حلقه های گم شده از زنجیره اقدامات مدیریت آب به حساب می آید. بر این اساس در مقاله حاضر یک فرآیند ارزیابی یکپارچه سامانه های منابع آب مبتنی بر نگرش سیستمی، طراحی و پیاده سازی می شود. فرآیند پیشنهادی شامل سه فاز شناسایی سامانه، مفهوم سازی و آنالیز است. فاز شناسایی در دو بخش شناسایی عناصر، و شناسایی و مشارکت گروداران انجام می گیرد. برای انجام فاز مفهوم سازی، یک چارچوب جدید ترکیبی مبتنی بر گذشته و آینده نگری (CEPEAF) پیشنهاد می شود. در فاز آنالیز، تکنیک مدل سازی پویاشناسی سامانه ها به کار گرفته می شود. جهت بررسی عملیاتی یافته های روش پیشنهادی، فرآیند ارزیابی یکپارچه معرفی شده برای سامانه منابع آب استان خراسان جنوبی، پیاده شده است. یافته ها حاکی از توسعه کمی کشاورزی، تنها با رویکرد افزایش سطح زیر کشت و بدون توجه به روند کاهشی تولید در واحد سطح به خصوص در مورد محصولات باغی، می باشد. همچنین نتایج مدل-سازی نشان می دهد، با ایجاد یک موازنه میان کاهش سطح زیر کشت باغی و زراعی به میزان ۶ درصد و رشد صنایع و معادن به مقدار ۴ درصد علاوه بر اینکه حجم منابع آب زیر زمینی به سمت تعادل می رود، از کاهش سرانه ارزش افزوده نیز جلوگیری می شود. در این موازنه، کاهش سطح زیر کشت محصولات باغی در مقایسه با محصولات زراعی، اثر بیشتری را در روند به تعادل رساندن حجم منابع آب زیرزمینی نشان می-دهد.