ارزیابی سیستم حکمرانی آب در فرایند حفاظت از منابع آب زیرزمینی ایران

بدون شک، حفاظت از منابع آب زیرزمینی فرایندی است پرتنش، و بیشتر از آنکه یک اقدام فنی به حساب بیاید، نیازمند درگیر شدن با ابعاد اجتماعی و سیاسی است. به همین دلیل، وضعیت مطلوب حکمرانی آب می تواند فراهم بودن شرایط برای موفقیت در اجرای فرایند حفاظت از منابع آب زیرزمینی را رقم زند، زیرا سیستم حکمرانی بیانگر ساختار تنظیم کننده فرایندهای مدیریتی همچون حفاظت از منابع آب است. به همین منظور در این مقاله سعی گردید تا با بهره گیری از تئوری تعاملات بسترمند (Contextual Interaction Theory) چارچوبی برای ارزیابی حکمرانی برای این فرایند ارائه شود و علل و عوامل ساختاری شکست سیاست حفاظت از منابع آب زیرزمینی در کشور به روش کیفی مورد تحلیل و بحث قرار گیرد. در این چارچوب، به ارزیابی پنج مولفه سیستم حکمرانی، یعنی سطوح و مقیاسها، بازیگران و شبکه ها، نگرش به مساله و اهداف غایی، استراتژی ها و ابزار، و نهایتا منابع (مالی، انسانی و ...)، از منظر دو معیار کلی گستره و انسجام خواهیم پرداخت. نتایج ارزیابی نشان می دهد که نه تنها سیستم حکمرانی از عدم جامعیت و توسعه یافتگی (گستره) در تمامی مولفه های پنج گانه حکمرانی رنج می برد، بلکه از منظر هم بستگی و هماهنگی (انسجام) نیز در تمام پنج مولفه شرایط نامطلوبی برقرار است. این وضعیت بدین مفهوم است که حکمرانی فعلی آب برای حمایت از اجرایی شدن سیاست حفاظت، ظرفیت مناسبی ندارد و در نتیجه هدف گیری اصلی برای تقویت پایداری در منابع آب زیرزمینی باید اصلاح و بهبود ساختار حکمرانی باشد.