هنر مردمی دینی: شمایل‎شناسی حضرت علی (ع)

شمایل‎پردازی (نگاری) چهره پیامبر و ائمه معصومین از رایج ترین شمایل‎پردازی ‎ها در جهان اسلام و کشورهای شیعه نشین به شمار ‎ می‎رود. این هنر مردمی که گاه آن را هنر فطری ‎ می‎نامند، با بهره گرفتن از روایات تاریخی و نیز زمینه ‎‎های ‎تاریخی خاص شمایل پردازان به تصویرگری چهره این بزرگان دین پرداخته ‎ ‎اند. ‎بررسی نقشمایه ‎ها (موتیف ها) در این گونه نقاشی مردمی حاکی از آن است که نه تنها نوعی تبادل نقشمایه ‎ها میان ادیان گوناگون وجود دارد، بلکه بسته به شرایط تاریخی و فرهنگی شمایل پرداز، این نقشمایه ‎ها در ترکیب های متفاوتی به کار ‎ می‎روند. هنر مردمی شمایل‎پردازی با آنکه در پرداخت ساده و از نظر محتوا فاقد پیچیدگی شمایل‎پردازی ‎‎های ‎نخبه است، پیام خود را در راستای بسیج احساسات توده مردم به خوبی انجام ‎ می‎دهد و گسترش آن در سراسر جهان اسلام حاکی از قدرت تاثیرگذاری آن است. پیوند این شمایل‎پردازی با مناسک دینی (برای مثال، ایام محرم در ایران)، خود گواهی بر جایگاه آن در فرهنگ دینی مردم است. ‎ ‎شمایل‎نگار‎ی حضرت علی (ع) یکی از عناصر کلیدی در فرهنگ شیعی ایران است و جایگاهی خاص در میان مردم دارد. تعدد تمثال ‎‎های ‎آن حضرت که طی حداقل دویست ساله اخیر پرداخته شده، حاکی از این جایگاه رفیع و معنابخش است. میل به «اصلی بودن» این تصاویر از منظر جامعه شناسی هنر در خور توجه است. این میل نشان ‎ می‎دهد که چگونه چرخه تولید این تصاویر و تلاش برای نزدیک شدن به اصل همچنان دوام خواهد داشت.