مناسک امانت: آشوب مرگ و آرامش سفر در کشکسرای مرند

در منطقه کشکسرای شهرستان مرند در استان آذربایجان شرقی تا دو دهه پیش، تدفین مردگان به شیوه منحصر به فردی بنام تدفین ”امانتی“ انجام می شد. محققان این مقاله با تکیه بر مشاهده مشارکتی و گفتگو با عاملان مناسک ”امانت“ داده­های مربوط را جمع آوری کرده اند. در مناسک امانت، مرده به طور موقتی در اتاقکی در قبرستان قرار می­ گیرد و چندین سال مورد مراقبت است. سپس در فصل پاییز، استخوان­ های باقی­مانده برای تدفین دایم توسط نزدیکان مرده به شهرهای مقدسی چون مشهد و قم برده می شوند. ما تلاش کرده­ ایم تا با روش رویکردی مردم نگارانه و با الهام از پنداره های مفهومی شاخه انسان شناسی مرگ این مناسک تحلیل کنیم. تاملات انسان شناختی ما از دوگانه کالبدی قبر امانتی / قبر دائم، دوگانه­ های اجتماعی و مفهومی زیر را می سازد: ۱ گذار اولیه / گذار ثانویه، ۲ مکان و عامل اجتماعی / مکان، زمان و عامل قدسی، ۳ آشوب مرگ / آرامش سفر. بدین ترتیب، مناسک امانت روایتی از معنای مرگ و حیات کشکسرایی­ ها برای ما است. این معنا مبتنی بر دگرگونی های فضایی زمانی هستند و تاثیرات ذهنی و حسی را نشان می دهند.