جامعه شناسی تاریخی «قدسیت سلطان» و مفهوم «ظل الله» بر اساس منابع تاریخ نگاری دوره ایلخانی

سال انتشار: 1400
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 200

فایل این مقاله در 19 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_HPH-31-28_005

تاریخ نمایه سازی: 14 اسفند 1401

چکیده مقاله:

مفهوم «ظل الله» در تاریخ ایران دوره اسلامی با مفهوم «سلطنت» پیوند یافته و به نوعی بیانگر مبانی مشروعیت و قدرت حاکمان شده است. برخی از مورخان و محققان معاصر با رویکرد کلی نگر و تک ساحتی تفکر ظل اللهی را در بستر تاریخ ایران، مفهومی متداوم دانسته اند و به تفاوت ها و گسست های مفهومی این تفکر توجهی نشان نداده اند، به همین دلیل گاه این مفهوم در قالب معرفتی اندیشه ایرانشهری و هم عرض با فره ایزدی صورت بندی و ناظر بر تداوم تاریخی ایران تفسیر شده است. در حالی که پرسش پژوهش حاضر این است که با توجه به گسست های روی داده در عصر میانه ایران گفتمان ظل اللهی چگونه توانست مشروعیت حاکمان ایلخانی را تولید کند و فرایند قدسی سازی دوره مذکور از خلال منابع تاریخ نگارانه چه تفاوت هایی با دوره های پیشین یافته است. این پژوهش بنا به ماهیت آن با شیوه تبیین تاریخی و رویکرد جامعه شناسی تاریخی و تاریخ مفهوم سامان یافته و می کوشد داده های منابع تاریخ نگاری را نقد و تحلیل کرده و با در نظر گرفتن «تغییر» در کلان روندهای تاریخی، این مفهوم را از منظر «جامعه شناسی تاریخی قدسیت سلطان» بازشناسی  و با بررسی اجزاء و سازه های اندیشه ای آن تغییر این مفهوم را از صورت «غیرقدسی- مسئولیت مند» سلطان اوایل دوره میانه به ساحت سلطان «قدسی- غیرمسئولانه» اواخر دوره میانه تبیین کند. نقطه کانونی این تحول بزرگ در عصر «ایلخانی» قابل پیگیری است؛ بنابراین مفهوم سلطنت در این دوره با تغییر و تحول مهمی در زمینه «قدسی» سازی مقام سلطان روبه رو شده و گفتمان جدیدی را در نظام سیاسی تاریخ ایران به وجود آورده که می توان از آن به سرآغاز و تکوین «گفتمان ظل اللهی» تعبیر کرد.

نویسندگان

نیره دلیر

دانشیار پژوهشکده تاریخ ایران، پژوهشگاه علومانسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • ابن بابویه، محمدبن علی(شیخ صدوق) (۱۳۸۴) ثواب الاعمال، صححه و ...
  • ابن عربشاه، احمدبن محمد (۱۳۷۳) زندگی شگفت آور تیمور، ترجمه ...
  • احمدی، محمد (۱۳۹۸) «مظاهر سبحانی و نبوی شاه در پرتو ...
  • آقسرایی، محمودبن محمد (۱۳۶۲) تاریخ سلاجقه یا مسامره الاخبار و ...
  • پلیو، پل (۱۳۸۳) تاریخ سری مغولان، ترجمه شیرین بیانی، تهران: ...
  • جیسون، جیل؛ متسون، لیدیا؛ لیسی، فیونا (۱۴۰۰) مرور نوشتگان (سابقه ...
  • حافظ ابرو، عبدالله بن لطف الله (۱۳۸۰) زبده التواریخ، به ...
  • حلی، الحسن بن یوسف بن مطهر (۱۳۷۵) کشف الیقین فی ...
  • دلیر، نیره (۱۳۹۳) «مبانی نظری پادشاهی و سلطنت؛ بررسی تطبیقی ...
  • ______ (۱۳۹۴) «سیر تطور مفهوم ظل الله در تاریخ ایران ...
  • رازی، نجم الدین (۱۳۵۲) مرصادالعباد، به اهتمام محمدامین ریاحی، تهران: ...
  • زرگری نژاد، غلامحسین (۱۳۹۵) تاریخ ایران در دوره قاجاریه عصر ...
  • سرافرازی، عباس؛ ناصری، اکرم؛ علیزاده بیرجندی، زهرا (۱۳۹۷) «اندیشه ظل ...
  • سلیمانی، سعید؛ ترابی طباطبایی، سید جمال (۱۳۸۶) سکه های کورکانی ...
  • سمرقندی، کمال الدین عبدالرزاق (۱۳۸۳) مطلع السعدین و مجمع البحرین، ...
  • شبانکاره ای، محمدبن علی بن محمد (۱۳۸۱) مجمع الانساب، به ...
  • شیرازی، عبدالله بن فضل الله (۱۳۳۸) تاریخ وصاف الحضره دراحوال ...
  • طب‍اطب‍ایی ، سید ج‍واد (۱۳۷۵) خواجه نظام الملک، تهران: طرح ...
  • _____________ (۱۳۷۷) زوال ان‍دی‍ش‍ه س‍ی‍اس‍ی در ای‍ران ، ت‍ه‍ران : ...
  • _____________ (۱۳۸۵) درآمدی بر تاریخ اندیشه سیاسی در ایران، تهران: ...
  • طباطبایی فر، سید محسن (۱۳۸۴) نظام سلطانی از دیدگاه اندیشه ...
  • طوسی، نظام الملک (۱۳۴۰) سیر الملوک؛ سیاستنامه، به تصحیح هیوبرت ...
  • عنصرالمعالی، کیکاوس بن اسکندر (۱۳۷۵) قابوسنامه، تهران: علمی و فرهنگی ...
  • غزالی، محمد (۱۳۶۱) نصیحه الملوک، تهران: بابک ...
  • ف‍ی‍رح‍ی ، داود (۱۳۷۸) ق‍درت ، دان‍ش و م‍ش‍روع‍ی‍ت در ...
  • ________ (۱۳۸۶) تاریخ تحول دولت در اسلام، قم: دانشگاه علوم ...
  • ________ (۱۳۸۲) نظام سیاسی و دولت در اسلام، تهران، سمت ...
  • کاشانی، عبدالله بن علی (۱۳۸۴) تاریخ اولجایتو، تهران: شرکت انتشارات ...
  • محمدی، ذکرالله؛ بی طرفان، محمد (۱۳۹۱) «انتقال و تحول اندیشه ...
  • منهاج الدین سراج، ابوعمر عثمان جوزجانی (۱۳۶۳) طبقات ناصری، به ...
  • هندوشاه نخجوانی، محمد (۱۹۷۶م) دستور الکاتب فی تعیین المراتب، به ...
  • Aqsaraei, Mahmoud b. Mohammad (۱۳۶۲) History of the Seljuks, edited ...
  • Dalir, Nayreh (۲۰۱۳) "Political Culture and Theoretical Basis of Kingship ...
  • Dalir, Nayreh (۲۰۱۴) "Evolutionary Trend of the Title “Zill-ullah” Throughout ...
  • Ebn ʻArabšāh, Aḥmed b. Mohammad (۱۳۷۳) The Amazing Life of ...
  • Ebn Bābawayh, Mohammad b. Ali (šeīḵ Ṣadoūq) (۱۳۸۴) Ṯawab al-Aʻmāl, ...
  • Feirahi, Daoud (۱۳۷۸) Power, Knowledge and Legitimacy in Islam, Tehran: ...
  • Feirahi, Daoud (۱۳۸۲) Political system and government in Islam, Tehran, ...
  • Feirahi, Daoud (۱۳۸۶) History of State Transformation in Islam, Qom: ...
  • Ghazālī, Mohammad (۱۳۶۱) Naṣīhat al-Molūk, Tehran: Bābak ...
  • Ḥāfīẓ Abrū (۱۳۸۰) Zobdat al-Tawārīḵ, edited by Seyed Kamal Haj ...
  • Ḥelī, Al-Ḥassan b. Yūsof b. Motaḥar (۱۳۷۵) Kašf al-Yaqīn fī ...
  • Hīndūšāh Naḵǰavānī, Mohammad (۱۹۷۶ AD) Dastūr al-Kātīb fī Taʻīn al-Marātīb, ...
  • ǰūweynī, ʻAlaaʼuddīn ʻAṭāmalek (۱۳۸۵) Tārīḵ-e ǰahāngošā-ye ǰūweynī, edited by Mohammad ...
  • Kashani, Abdullah b. Ali (۲۰۰۴) History of Uljaito, Tehran: Scientific ...
  • Mīnhāǰ al-Dīn Sīrāǰ, Abū ʻOmar Othmān (۱۳۶۳) Ṭabaqāt Nāṣerī, Edited ...
  • Mohammadi, Zekrullah; Bitarfan, Mohammad (۱۳۹۱) "The transfer and evolution of ...
  • ʻOnṣor al-Maʻālī, Keīkāvūs b. Eskandar (۱۳۷۵) Qābūsnāmeh, Tehran: Scientific and ...
  • Pelliot, Paul (۲۰۱۳) Chirine Bayani. Histoire secrete des mongols, translated ...
  • Rāzī, Naǰmuddīn (۱۳۵۲) Mīrṣād al-ʻībād, edited by Mohammad Amin Riahi, ...
  • šabānkāreʼī, Mohammad b. ʻAlī b. Mohammad (۱۳۸۱) Maǰmaʻo Al-Ansāb, corrected ...
  • Samarqandī, Kamāluddīn Abd al-Razzāq (۱۳۸۳), Maṭlaʻo Al-Saʻdeīn wa Maǰmaʻo al-Bahreīn, ...
  • Serafrazi, Abbas; Naseri, Akram; Alizadeh Birjandi, Zahra (۲۰۱۷) " Holy ...
  • šīrāzī, Abdullāh b. Fazlullāh (۱۳۳۸) Tārīḵ Waṣāf al-Ḥażrah Dar Aḥvāl ...
  • Soleimani, Saeed; Torabi-Tabatabai, Seyyed Jamal (۲۰۰۶) Seke-hā-ye Korkānī va sūšār-hā, ...
  • Tabatabaei, Seyyed Javad (۱۳۷۵) Khwāǰe Niẓām al-Molk, Tehran: Ṭarḥ-e Nū ...
  • Tabatabaei, Seyyed Javad (۱۳۷۷) The decline of political thought in ...
  • Tabatabaei, Seyyed Javad (۱۳۸۵) Introduction to the history of political ...
  • Tabatabaei, Seyyed Javad (۱۳۸۶) An introduction to the theory of ...
  • Tabatabaeifar, Seyyed Mohsen (۲۰۰۴) Nizam Sultani from the perspective of ...
  • Ṭūsī, Nīzām al-Molk (۱۳۴۰) Sīar al-Molūk, edited by Hubert Dark, ...
  • Zargarinejad, Gholamhossein (۲۰۱۵) History of Iran in the Qajar period ...
  • نمایش کامل مراجع