شناسایی عوامل موثر بر حفظ کاربری اراضی کشاورزی در راستای کشاورزی پایدار مطالعه موردی: شهرستان بستان آباد

تغییر کاربری اراضی کشاورزی همواره از چالش­ها و مشکلات اصلی فراروی بخش کشاورزی بوده و حفظ کاربری این اراضی از جمله فاکتورهای اساسی تامین­ کننده پایداری بخش کشاورزی است. شهرستان بستان­آباد از لحاظ تعداد تغییر کاربری اراضی کشاورزی در مقام دوم استان آذربایجان شرقی قرار گرفته و این امر کشاورزی پایدار این شهرستان را با تهدید اساسی روبرو نموده است. در این راستا، هدف از مطالعه حاضر شناسایی عوامل موثر بر حفظ کاربری اراضی کشاورزی در راستای پایداری بخش کشاورزی شهرستان بستان­آباد می­باشد. بدین منظور از الگوی لاجیت چندگانه اسمی بهره گرفته شد و داده­های مورد نیاز از طریق نمونه­گیری تصادفی طبقه­بندی شده متناسب از بهره­برداران شهرستان در سال ۱۳۹۵ جمع­آوری گردید. نتایج تحقیق بیانگر آن است که عوامل اقتصادی نظیر درآمد پیش­بینی شده از تغییر کاربری جدید، افزایش ارزش زمین، افزایش فرصت تحرک اجتماعی تغییرکاربری دهندگان، نزدیکی به راه­ها و بزرگراه­ها به همراه عواملی چون افزایش درآمد حاصل از فعالیت­های غیرکشاورزی، تعداد افراد خانوار، کل مساحت اراضی مورد بهره­برداری، فعالیتهای غیرزراعی درون­بخشی (یعنی تنوع درآمدی کشاورزی) و نحوه تصاحب زمین اثرات مثبتی بر تغییر کاربری زمین­های کشاورزی دارند. یافته­های مطالعه موید آن است که تعداد افراد شاغل در خانوارها اثر معنی­داری بر حفظ کاربری اراضی دارد بطوریکه با افزایش تعداد افراد شاغل، احتمال تغییر کاربری کاهش می­یابد. لذا انتظار می­رود با اعمال سیاست­های اشتغالزایی و حمایت­های لازم از آن بتوان زمینه­های حفظ کاربری اراضی را افزایش داد. همچنین پایین بودن متوسط درآمد سالانه حاصل از فعالیت­های کشاورزی اثر مثبت و معنی­داری بر تغییر کاربری اراضی کشاورزی دارد به طوریکه موجب تغییر این اراضی به کارگاه­های صنعتی می­شوند. لذا توصیه می­شود دولت جهت حفظ کاربری اراضی کشاورزی با اعمال سیاستهای بازاریابی مناسب، اصلاح و اعمال قوانین و مقررات حقوقی حفظ اراضی و بهبود سیاستهای حمایتی از درآمدی کشاورزان، امکان ارتقای انگیزه بهره­برداران برای تداوم حفظ کاربری زمین­های کشاورزی و به تبع آن افزایش پایداری کشاورزی منطقه را فراهم نماید.