تاثیر سطوح مختلف ساپونین بر گوارش پذیری، فراسنجه های شکمبه ای و خونی در گوسفندان نر بلوچی

سابقه و هدف: با توجه به روند خشکسالی های اخیر و افزایش قیمت نهاده ها، بهره وری از هر ماده خوراکی را که در تغذیه دام ها قابل استفاده باشد را اجتناب ناپذیر کرده است. استفاده از بقایای کشاورزی ضمن برآورد بخشی از نیازهای دام با هزینه کم، غالبا با مشکلاتی همچون وجود ترکیبات ضد تغذیه ای مثل تانن و ساپونین روبروست. این آزمایش به منظور بررسی اثر ساپونین بر فعالیت های تخمیری، عملکردی و فراسنجه های متابولیکی گوسفندان بلوچی طراحی و اجرا گردید. مواد و روش ها: این آزمایش که با استفاده ۳ راس گوسفند نر بلوچی با میانگین وزن زنده ۲±۴۰ کیلوگرم که حدودا ۹ ماه سن داشتند، در قالب طرح چرخشی در سه دوره ۲۱ روزه شامل ۱۴ روز دوره عادت پذیری و ۷ روز دوره نمونه گیری صورت گرفت. تیمارهای آزمایشی شامل: مقادیر متفاوتی از ساپونین خالص به نسبت های ۰، ۶۰ و ۱۲۰ میلی گرم بر کیلوگرم ماده خشک، به خوراک افزوده شد. جیره مورد استفاده بر اساس احتیاجات غذایی گوسفندان نر بلوچی و با استفاده از نرم افزار SRNS ورژن ۲۰۰۷ تنظیم شد که شامل مخلوط علوفه و کنسانتره با نسبت های ۵۰:۵۰ بود. جیره ها به صورت کاملا مخلوط و در دو وعده صبح (۰۸:۰۰) و بعدازظهر (۲۰:۰۰) در اختیار دام ها قرار می گرفت. حیوانات در طول دوره آزمایش دسترسی آزاد و خوراک داشتند. داده های آماری به دست آمده، در قالب طرح چرخشی با رویه Mixed، نرم افزار SAS ۹.۱ مورد سنجش ارزیابی قرار گرفتند.برای اندازه گیری متابولیت های خونی، نمونه خون از ورید وداج گردن برداشت شد. نمونه های خون به لوله های آزمایش منتقل و پس از ۱۵ دقیقه در دمای اتاق، سانتریفیوژ (به مدت ۱۵ دقیقه در xg ۱۵۰۹) گردید، پلاسما آن جمع آوری شد و سپس به میکروتیوب های استریل منتقل شد. پلاسما تا آنالیز بعدی در دمای ۲۰- درجه سانتیگراد نگهداری شدیافته ها: نتایج نشان داد که اضافه کردن ساپونین تاثیری بر قابلیت هضم ظاهری ماده خشک، ماده آلی، پروتئین خام، الیاف نامحلول در شوینده خنثی و الیاف نامحلول در شوینده اسیدی نداشته است. تیمارهای آزمایشی نتوانستند بر میزان سطح اوره، تری گلیسیرید و گلوکز خون تاثیر معنی داری داشته باشند. با این حال سطح کلسترول خون تحت تاثیر غلظت های مختلف ساپونین قرار گرفت بطوری که در تیمار های ۶۰ و ۱۲۰ میلی گرم ساپونین به طور معنی داری کمتر از تیمار شاهد بود )۰۵/۰< .(P نیتروژن آمونیاکی شکمبه در زمان های، قبل از خوراک، ۲ و ۴ ساعت بعد از خوراک تحت تاثیر تیمارهای آزمایشی قرار نگرفت، این در حالی است که میانگین غلظت نیتروژن آمونیاکی تحت تاثیر تیمارهای آزمایشی قرار گرفت )۰۵/۰< .(P به طوری که با افزایش مقادیر ساپونین، میزان نیتروژن آمونیاکی شکمبه نیز کاهش یافت. حضور ساپونین در شکمبه موجب بروز تفاوت معنی داری در pH شکمبه گوسفندان بلوچی نشد.نتیجه گیری: نتایج آزمایش حاضر نشان داد که افزایش میزان ساپونین در جیره، باعث کاهش سطح نیتروژن اوره ای شکمبه و برخی از پارامترها خونی شده، که این امر می تواند اثرات مخربی در رشد حیوان داشته باشد. افزایش ساپونین در سطح بالاتر از ۶۰ میلی گرم در کیلو گرم ماده خشک مصرفی در جیره، منجر به کاهش معنی دار کلسترول خون شده است. باتوجه به داده های این آزمایش و نتایج گزارش شده در آزمایشات گوناگون توصیه می گردد که مصرف مواد خوراکی ساپونین دار هدفمند صورت پذیرد ودر تغذیه دام محدودتر مورد استفاده قرار گیرد تا عوارض جانبی کمتری در عملکرد و سلامتی حیوان داشته باشد.