ارزیابی روشهای مختلف کاشت بذر بر زنده مانی و استقرار نهال های بلوط ایرانی (Quercus brantii Lindl) در جنگل های نیمه خشک تنگ علمدار بهبهان

سابقه و هدف: بلوط ایرانی به عنوان یک گونه آسیب پذیر معرفی شده که بیشترین پراکنش و تیپ های خالص آن در زاگرس جنوبی و میانی مشاهده می شود. با توجه به عدم استقرار زادآوری طبیعی در جنگل های بلوط زاگرس، به علت چرای بیش از حد دام، جمع آوری بذر درختان توسط انسان، خشکیدگی درختان و تخریب رویشگاه، پژوهش های مختلفی پیرامون مسئله زادآوری در جنگل های زاگرس صورت گرفته است. با این وجود هنوز مشکل عدم استقرار زادآوری طبیعی در جنگل های زاگرس وجود دارد. از این رو در این پژوهش به بررسی چند راه کار با تکیه بر اجرای ساده و بر پایه حفظ رطوبت خاک پرداخته خواهد شد تا روشی عملی و ساده برای استقرار زادآوری طبیعی بلوط ایرانی پیشنهاد شود. مواد و روش ها: این پژوهش در منطقه تنگ علمدار بهبهان در سال ۱۳۹۹ اجرا شد. برای این منظور بذرهای بلوط در فصل زمستان با پنج تکرار و با استفاده از تیمارهای متفاوت نظیر پناه صخره، زیر درخت مادری، فضای باز، استفاده از سوپر جاذب، و چاله فلسی در شیب (۱۰ تا ۵۵ درصد)، ارتفاع از سطح دریا (۸۵۰ متر تا ۹۷۶ متر) و همچنین جهت های مختلف جغرافیایی کاشته شدند. این بذرها قبل از کشت با اب شستشو داده شدند و بعد از رفع گل و لای با الکل ۷۰ درصد استریل شدند. سپس به مدت ۴۸ ساعت قبل از کشت در آب قرار گرفتند تا آماده برای کاشت شوند. در پایان فصل رویش زنده مانی نونهال ها و ارتفاع آنها محاسبه و ارتباط آن با عوامل محیطی مشخص شد. یافته ها: نتایج این تحقیق نشان داد که ۲۴/۲۵ درصد از بذرهای جوانه زده، امکان زنده ماندن در شرایط سخت محیطی تا انتهای دوره رشد را داشتند. تیمار سوپرجاذب دارای بیشترین درصد جوانه زنی (۸۲ درصد) ولی کمترین درصد زنده مانی (شش درصد) بود. در صورتی که تیمار صخره دارای کمترین درصد جوانه زنی (۳۸ درصد) و بیشترین درصد زنده مانی (۳۱ درصد) بود. دامنه غربی بیشترین جوانه زنی (۷۷ درصد) را داشت اما در نهایت ۲۹ درصد نهال ها در این دامنه زنده ماندند. اگرچه در دامنه ی شمالی ۴/۷۱ درصد از بذرهای جوانه زدند اما در این دامنه با بیشترین زنده مانی، در نهایت ۳۱ درصد از نهال ها در انتهای فصل رشد زنده ماندند. در حالی که کمترین درصد جوانه زنی (۵۰ درصد) و زنده مانی (۱۴ درصد) مربوط به یال بود. همچنین نتایج نشان داد شیب و ارتفاعات مختلف بر زنده مانی نهال ها تاثیری نداشت. بیشترین ارتفاع نهال ها مربوط به نهال های در پناه درختان و کمترین ارتفاع مربوط به چاله فلسی بود. نتیجه گیری: به طور کلی می توان گفت که بذرکاری بلوط می تواند نتایج قابل قبولی در زمینه احیای جنگل های بلوط داشته باشد. به عبارت دیگر با توجه به نتایج این تحقیق و کاشت بذر در بهترین شرایط، می توان احتمال رشد و زنده مانی نهالهای بلوط ایرانی را در رویشگاه طبیعی افزایش داد.