ضرورت اجرای برنامه های ارتقاء سلامت در بیمارستان ها

نقطه عطف توجه کاربردی به علم ارتقاء سلامت، مربوط به کنفرانس بین المللی اتاوا می باشد که منجر به تدوین منشور اتاوا شد و تا به امروز به عنوان راهنمایی کاربردی برای ارتقاء برنامه های سلامت می باشد و بر این موضوع تاکید دارد که سلامت افراد جدا از محیط زندگی روزانه آن ها نبوده و تحت تاثیر محیطی است که افراد در آن کار، فعالیت، تفریح و زندگی می کنند (۱). ایجاد ایده هایی چون شهرها، مدارس و بیمارستان های ارتقادهنده سلامت از نتایج آن بود (۲). ارکان منشور اتاوا شامل ایجاد سیاست عمومی سلامت محور، توسعه محیط های حامی سلامت، تقویت اقدامات جامعه در خصوص سلامت، توسعه مهارت های فردی و بازنگری در ارائه خدمات سلامت بود و چنانچه در مورد توسعه یا ارتقاء وضعیت سلامت جامعه به این ارکان توجه شود، به سادگی می توان، پیشرفت وضعیت سلامت جامعه را مشاهده نمود (۳). بیمارستان ها به عنوان مهم ترین مراکز ارائه دهنده خدمات سلامت، در جهت بازنگری ارائه خدمات موردتوجه این منشور هستند و نقش مهمی در ارتقاء سلامت، پیشگیری از بیماری و ارائه خدمات توان بخشی دارند. با توجه به شیوع روزافزون بیماری های مرتبط با سبک زندگی و بیماری های مزمن ناشی از سالمندی جمعیت، ضرورت دارد تا بیمارستان ها جهت ارتقاء سلامت بیماران و کارکنان خود بر روی استراتژی های ارتقاء سلامت تمرکز کنند (۴). در این دیدگاه، تغییر نگرش به نقش بیمارستان، علاوه بر خدمات درمانی، به ارائه خدمات پیشگیری و ارتقاء سلامت برای بیماران، کارکنان، مراجعان و کلیه آحاد جامعه تاکید شده است و رسالت خود را به سمت نگرش سلامت محور تغییر داده است (۳). چنین بیمارستان هایی علاوه بر تامین خدمات پرستاری و پزشکی جامع و باکیفیت، ساختار و فرهنگ سازمان یافته ای در جهت ارتقاء سلامت ازجمله در نظر گرفتن نقش های فعال و مشارکتی بیماران و تمامی کارکنان ایجاد می کنند و خود نیز به عنوان یک محیط فیزیکی ارتقادهنده سلامت، به طور فعال با جامعه خود مشارکت می کنند (۵). با توجه به گستره مداخلات احتمالی ارتقاء سلامت در بیمارستان ها، بیمارستان های ارتقا دهنده سلامت بر ۴ بعد تمرکز دارند: اولین بعد، توجه به سلامت بیمار است که در این راستا استفاده از مدل های آموزش بهداشت جهت توانمند کردن بیماران حائز اهمیت است. مدل اعتقاد بهداشتی مدلی است که تناسب بسیار خوبی برای برنامه های مبتنی بر سلامت دارد و بر این فرض استوار می باشد که رفتار پیشگیری کننده مبتنی بر اعتقادات شخصی شامل آسیب پذیری شخص نسبت به بیماری، تاثیر وقوع بیماری بر زندگی فرد و تاثیر اقدامات بهداشتی در کاهش حساسیت و شدت بیماری است. دومین بعد؛ تمرکز بر پرسنل و کارکنان، به عنوان یک محیط حامی سلامت با تاکید بر اصلاح مهارت های ارتباطی بین بیمار و پرستار می باشد،  لذا با توجه به کاربرد روش های مختلف و اجرای دوره های آموزشی مستقیم و غیرمستقیم و به روز ارتباطی و استفاده از مدل برنامه ریزی شده یا بزنف (BASNEF) در آموزش بهداشت می توان علاوه برافزایش مهارت های موردنیاز پرسنل، سواد سلامت جامعه را تا حد زیادی ارتقاء داد (۶). سومین بعد، فراهم سازی زمینه های تغییر مدیریت کیفیت می باشد. استقرار استانداردهای ارتقاء سلامت در بیمارستان ها منجر به افزایش کارایی بیمارستان، افزایش رضایت و کیفیت زندگی بیماران و کارکنان، کاهش بستری های مکرر، کاهش مدت اقامت بیماران در بیمارستان، کاهش هزینه های درمان و بهبود سبک زندگی می شود. چهارمین بعد؛ تمرکز بر محیط بیمارستان است. منظور از عوامل محیطی کلیه عوامل اجتماعی، فرهنگی و فیزیکی می باشد (۷). جهت افزایش مدیریت کیفیت بیمارستان ها، به استانداردهای ارتقاء سلامت نیاز است. که این استانداردها علاوه بر اجرای ارتقاء سلامت، ارزیابی و نظارت مستمر بر بهبود کیفیت را نیز تسهیل خواهند کرد. و عمدتا به تمرکز بر بیماران، کارکنان و مدیریت سازمان به منظور سهولت استفاده از آن ها در برنامه ریزی، اجرا و ارزیابی ارتقاء سلامت در بیمارستان ها تاکید دارند و به عنوان ابزاری برای خودارزیابی بیمارستان های درحال توسعه، و مشوقی برای آن ها جهت ارتقاء خدمات سلامت خود می باشد (۴).  پنج استاندارد ارتقاء سلامت بیمارستان ها شامل سیاست مدیریت، استاندارد ارزیابی بیمار، استاندارد اطلاع رسانی و مداخلات، استاندارد ارتقاء محیط کار سالم و استاندارد تداوم و همکاری می باشد. سیاست مدیریت: خط مشی به عنوان بخشی از سیستم بهبود کیفیت باهدف بهبود نتایج سلامت با تمرکز بر بیماران، خانواده های آن ها و کارکنان اجرا می شود. و بخش جدایی ناپذیر از سیستم مدیریت کیفیت می باشد. استاندارد ارزیابی بیمار: سازمان تضمین می کند که متخصصان سلامت در مشارکت با بیماران به طور سیستماتیک، نیازهای بیماران را برای ارتقاء سلامت، پیشگیری و توانبخشی ارزیابی می کنند و هدف آن حمایت از درمان بیمار، بهبود پیش آگاهی، ارتقاء سلامت و رفاه بیماران است (۲). استاندارد اطلاع رسانی و مداخلات: سازمان، اطلاعاتی را در مورد عوامل مهم بیماری یا وضعیت سلامت به بیماران ارائه می دهد و مداخلاتی را جهت ارتقاء سلامت در تمامی مراحل سیر بیماری، ایجاد می کند. بیمار از عوامل موثر بر سلامتی خود مطلع می شود و با مشارکت او، برنامه ای برای فعالیت های مربوط به ارتقاء سلامت طراحی می گردد.  استاندارد ارتقاء محیط کار سالم: مسئول بهداشت محیط، کنترل عفونت و بهداشت حرفه ای طی بازدید های خود از بخش های بستری از سالم بودن واحد بستری جهت بستری بیماران، اطمینان حاصل می کنند (۸). استاندارد تداوم و همکاری: بیمارستان ها لازم است برنامه هایی را جهت تبادل اطلاعات با سازمان های مرتبط مانند کلینیک های تخصصی، تغذیه، ترک اعتیاد، فیزیوتراپی و غیره درزمینه ی ارتقاء سلامت تدوین و لیستی از سازمان های همکار و نحوه همکاری با آن ها را تهیه کنند و بیماران را در جریان این همکاری قرار دهند (۴). لذا به کارگیری متخصصان ارتقاء سلامت، جهت نهادینه کردن مفهوم ارتقاء سلامت در بیمارستان ها می تواند کارگشا باشد.