تحلیل و توزیع فضایی میزان بروز بیماری تب مالت در مناطق شهری و روستایی (مطالعه موردی استان ایلام)

چکیده مبسوط:پیشینه و هدف: با توجه به اهمیت کلیدی عامل  مکان، در تفسیر پدیده­های مختلف، بحث داده کاوی مکانی مطرح است.  در حوزه توزیع فضایی و پراکندگی جغرافیایی بروز بیماری تب مالت، برخی از مهم ترین پژوهش­های انجام شده عبارت اند از: عباسی و همکاران (۱۳۹۹) در مطالعه­ای به کاوش قوانین وابستگی وقوع تب مالت در انسان با استفاده از داده کاوی ویژگی­های مکانی پرداختند. نتایج پژوهش نشان می­دهد که عوامل دما و ارتفاع دارای تاثیرات بیشتری در قوانین کشف شده بوده­اند، به گونه ای که مناطق دارای دمای زیادتر و ارتفاع پایین­تر نسبت به دیگر مناطق، شامل افراد بیمار بیشتری بوده­اند. آزاد خانی و همکاران (۲۰۱۸) در تحقیقی به تحلیل فضایی و زمانی بروز بروسلوز در ایران از سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۴ با استفاده از GIS پرداختند، نتایج این تحقیق بیانگر این است که میزان بروز بیماری از یک روند خطی پیروی نمی کند (p <۰.۰۰۱) بیشترین و کمترین میزان بروز بیماری در اواسط تابستان و همچنین زمستان بوده است. رن و همکاران (۲۰۱۳) خوشه­های مکانی و زمانی بروز بیماری بروسلوز برای کشور اکوادور موردبررسی قرارگرفته داده­اند. در این تحقیق خوشه­های معنادار مکانی- زمانی در ارتفاعات شمال و جنوب و بخش­های آمازونی اکوادور یافت شد. عبدالله یو و همکاران (۲۰۱۲) در مطالعه­ای به تجزیه وتحلیل توزیع زمانی و مکانی تب مالت انسانی در آذربایجان طی سال­های ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۹ با استفاده از آمار فضایی و زمانی - مکانی پرداختند. هدف از تحقیق حاضر بررسی خود همبستگی و الگوی مکانی بیماری، شناسایی مناطق پرخطر و خوشه­های بیماری و بررسی تغییرات الگوی مکانی بیماری در گذر زمان می باشد.مواد و روش ها: در این پژوهش با تحلیل­های فضایی و داده کاوی مکانی، به تحلیل پراکندگی جغرافیایی ارتباط بین شیوع بیماری تب مالت در انسان با پارامترهای محیطی مانند دما، رطوبت، فشار، بارش در روستاها و شهرهای استان ایلام  پرداخته شده است. جامعه آماری این تحقیق افراد مبتلا به تب مالت طی سال­های (۱۴۰۰ - ۱۳۹۴) در استان ایلام است.  داده­های مکانی از شرایط محیطی (دما، رطوبت، بارندگی و فشار) در منطقه مورد مطالعه از سازمان هواشناسی استان ایلام اخذ گردید.یافته ­ها و بحث: در مناطق شهری استان، بیشترین میزان تراکم مبتلایان به بیماری تب مالت در شهرستان ایلام و کمترین آن در شهرستان ملکشاهی وجود دارد. در نواحی روستایی بیشترین میزان تراکم مبتلایان به بیماری تب مالت در نواحی شمال­غربی استان، شهرستان شیروانچرداول و کمترین آن هم نیز در شهرستان ملکشاهی اتفاق افتاده است. در این مطالعه موارد بروز بروسلوز (تب مالت) برای دوره شش ساله تعداد ۷۳۵ بیمار ثبت شده است. در این بین، موارد بیماری در روستا نسبت به شهر در همه سال ها به طور چشمگیری بیشتر بوده است. کمترین موارد بیماری در سال ۱۳۹۵ و بیشترین موارد بروز بیماری در سال ۱۳۹۹ مشاهده شده است که از این میزان بیشترین فراوانی متعلق به مردان با (۳/۵۶) و کمترین میزان متعلق به زنان با (۷/۴۳) می­باشد. بیشترین میزان تراکم بیماری­ها که به صورت لکه داغ نشان داده شده در بخش­های شمالی و غربی استان است. هرچند در بعضی از شهرستان­های جنوبی استان میزان تراکم بیماری­های موردمطالعه بالابود ولی در نقشه نهایی به صورت لکه داغ نشان داده نشد.نتیجه گیری: نتایج حاصل از این تحقیق بیانگر آن است که توزیع فضایی بیماری  طی دوره­ی آماری مورد مطالعه در شاخص آماره­ی موران نشان دهنده ی خوشه­ای بودن توزیع جغرافیایی بیماری تب مالت در نواحی استان است. همچنین تحلیل و پراکندگی فضایی لکه­های داغ در خصوص تعداد مبتلایان به این نوع بیماری نشان داد که شهرستان­های شمالی استان به عنوان مناطق با جمعیت روستایی و شهری بالا، در خوشه­های داغ و شهرستان های غربی به عنوان مناطق با جمعیت روستایی و شهری کمتر، در خوشه­های سرد قرار دارند. یافته های به دست آمده نشان دهنده وجود ارتباط بین بروز بیماری تب مالت با دما، بارش و...، شغل بیمار، سابقه تماس با دام و نوع مکان (شهری- روستایی بودن) است.