هدفمندی ساختمان فعل در تاویلات مقالات شمس تبریزی

سادگی و روانی، ویژگی برجسته و مهم روح آثار عرفانی در زبان فارسی است. مهمترین رکن جمله و پایه ی آن فعل است که ساختمانی ساده یا غیر ساده دارد. بررسی ساختمان فعل در یک اثر، میتواند در نحوه ی انتقال مفاهیم صاحب اثر و همچنین برقراری ارتباط او با مخاطبانش موثر باشد. شمس تبریزی در مقالات، به مساله ی تاویل توجه بسیار داشته است و در آن، از لابلای کاربرد فعل ها، می توان پیوند کلام گوینده با موضوع سخن را دریافت و این حاصل دقت در کاربرد فعل ها در سبک زبانی نویسنده است. این نوشتار توصیفی- تحلیلی می کوشد که ماهیت و کارکرد فعل را با ساختمان آن در تاویلات مقالات شمس بررسی کند و چرایی و چگونگی این پیوند را نشان دهد. یافته های حاصل از پژوهش نشان می دهد که در سراسر مقالات، میان ماهیت و کارکرد فعل با ساختمان آن، پیوند و رابطه ی منطقی برقرار است که شمس تبریزی بنا بر مقتضیات کلام و موضوع خود از آنها بهره می گیرد. او مبنای کلامش را برای بیان مفاهیم ذهنی و مقصود خود، بیشتر بر ساختمان فعل های ساده و اسنادی که پویا و محرک نیستند و جنبه ی خبری دارند (راکد و ایستا هستند) قرار می دهد؛ به اقتضای کلام و موضوع، و برای سهولت در ارتباط موثر با مخاطب، اما هنگام بیان مفاهیم پیچیده تر، از فعل ساده روی می گرداند و از ساختمان فعل مرکب یا پیشوندی (که بیشتر آنها حرکتی هستند) در جهت تحرک بخشیدن و پویایی کلامش استفاده می کند.