نظریه سلسله مراتب موجودات در اندیشه سنایی

یکی از راهکارهایی که فلاسفه برای توجیه پدیدآمدن کثرت از وحدت ارائه داده اند درنظرگرفتن سلسله مراتبی برای موجودات بوده است. سنایی غزنوی ازجمله اندیشمندانی است که به سلسله مراتبی برای موجودات قائل بوده و در این بحث تحت تاثیر نوافلاطونیان بوده است. اما سنایی از حکمت دینی نیز تاثیر پذیرفته است. همین امر موجب شده که نظر او در عین تاثر از اندیشمندان نوافلاطونی مسلمان، متفاوت از آنان باشد. آنچه بیش از هر چیز نمایانگر اختلاف سنایی با فیلسوفان نوافلاطونی است، تاکید وی بر اراده الهی و وابستگی عقل کلی و نفس کلی به امر است. سنایی، ضمن درنظرگرفتن نقشی برای واسطه ها در آفرینش، تاکید دارد که آنها وجهی از امر الهی هستند و آنچه واقعا علت پدیدآمدن موجودات است قدرت الهی است و خداوند مستقیما موجودات را خلق کرده است. سنایی بیشتر قصد تنزیه خداوند را دارد و عقل و نفس کلی را هم برای همین موضوع به کار می برد اما آنچه از نظر او واقعا وجود دارد نه عقل و نفس بلکه خداوند است.